The formal distinction/1 - Peter of John Olivi

Dear everyone,

The post of today deals with "formal distinction":
- Presentation: what is the formal distinction (at least, for me)
- Example, from thermodynamics
- Full text: Peter of John Olivi - Commentary on the II of the Sentences, questions VIII - XIV (many pages)

As I said, with John of Ripa the section about future contingency is closed. I have chosen John to be the last author of the series both because he's an author I love and to whom I have dedicated many pages, and because with him I can introduce the issue of formal distinction.
In fact, we have seen that John uses to address to some formal reasons which have some distinction in God. Since, however, the real unity of God must be kept, they cannot be really distinct. On the other hand, if they were only and simply distinct by reason, they would not have a counterpart in reality; in some cases resons in God distinctly affect our perception of them; in some other cases we can perceive a distinction between formal reasons in those things that participate of corresponding reasons in the divine essence and thus participate somehow distinctly; and, of course in common experience, we perceive non-accidental reasons in things, which induce in us concepts that we can indicate separately.

There are some common trivial and mistaken definitions of formal distinction.
- the formal distinction is the "third way": when something is neither rationally nor really distinct, it is formally distinct. This is a mistaked definition because it does not grasp the metaphysical value of the formal distinction;
- two reasons are formally distinct in the real one substance, because they are addressing to parts of the substance which are indivisibly commisted; this is mistaken at all;
- the formal distinction is a general enseble in which are located all the possible distinction different from the real and the rational ones; for example, the Henry of Ghent's intentional distinction between the being of existence and the being of essence would be somehow a formal distinction; this is not only mistaken, but reveals a mistaken comprehension of the other definitions;
Examples could multiply, but these are enough. Lets try to solve them. In the meanwhile, I hope a correct definition of the "formal distinction" would appear. This does not mean that I have the solution, because this is a topic about which the Subtle Doctor himself claimed a great difficulty.

As I said, the first definition is not correct, but not because it is wrong in itself but only because it is used in a simplicistic way. In fact it claims that, whatever the formal distinction is, formally distinct reasons have not any somehow really distinction, or rather that there is nothing real or nothing in the reality of thing that support their distinction. In this case it becomes impossible to explain why these reasons induce in our actual and habitual knowledge a distinction, since we are perfectly acquainted (although Moses Maimonides thinks the opposite, at least about our knowledge of God) that the distinction we perceive and that we actually acknowledge, is not introduced by us, but we somehow "receive" it. Thomas Aquinas, although he didn't possess a full definition of formal distinction, sometimes addresses to a distinction of reason "cum fundamento in re". This is not the complete formal distinction, but it grasps the main concept. The distinction does not occur effectively in the real substance, which is really one, but occurs in our intellect; and nevertheless, it is not completely instituted by our intellect but is induced by something; in other words, the condition, the foundations and requirements to have perception of distinction is in the thing and not in our mind. Therefore, if it is in the thing, it cannot be definitely non-real, or to be the third way besides the real and the rational.
As I said, the definition of formal distinction as a "middle way" between the real and the reason can be right only if it is properly argumented. In other words, we must grasp the metaphysical meaning of the term "middle" between real and rational. In fact, the reason, or "formalitas", that has a "formal non-identity" with other reasons, or "formalitates", in the unity of the thing, has some reality; of course its reality is not full, because in this case it would be really distinct and could be separed by the substance; on the other hand its reality is not null, because in this case it would be simply rational. Therefore, the formal reason has a real being in the thing, but this reality is only partial and (&) contributing to the full essence of the object.
When I say "partial and contributing", I'm not thinking about composition and commistion, because in this way there would be a real distinction. Whatever and however fine and subtle is a commistion, we can conceptualize a real substantial separation and thus we have real distinction. We can never think about a separation between formal reasons, and although we can conceptualize how different formal reasons contribute to the whole essence of the substance, we cannot conceptualize how to separe these reasons in and from the substance.
This is the heart of the formal distinction: formal reasons are distinct, not separed. Terms are important here, because they suggest the way by which we have concept of formal distinction between two formal reasons. Reasons are infact distinct because the the intellect can see how they bring their contribution to the whole actual essence and can also magnify, or focus its attention, to one or some of them. But they are not separed, because the intellect can never see or understand any formal reason of an object as detached and separed by the object itself.
Therefore we understand that the intellect has a role in formal distinction. We said that this distinction has its foundation "in re"; nevertheless we have seen examples only related to how the intellect realize this distinction. Therefore, we could say that this distinction, although it has a foundation in the thing, is not fully actual in the thing, but become fully expressed in the intellection. Only when intellected, every formal reason complete its full formal individuation and its formal distinction with the other reasons becomes fully expressed.
What is it before being expressed by the intellection? First, I want you to notice that I did not say "before being actualized". I said "expressed", because the intellect does not bring any reality or does not enhance the distinction between formal reasons; their reality depends only on themself, their real being distinct is given and not in the power of intellection. I said "expressed" because the intellect acknowledge their distinction. Nothing can aknowledge and indicate their distinctio BUT the intellect.
Therefore, Thomas grasped the main point when he said "de ratione" and "fundamento in re".

When I talk about the formal distinction I always think about something like this:
Given the function f(x,y) of the two variables x and y. The differential variation df of the function f, can be achieved by varying either x or y, i.e. to making a variation dx or dy. The way the function f(x,y) varies with x is expressed by the partial differential df/dx, whereas the way the function varies with y is expressed by the partial differential df/dy. Therefore, we have

df = df/dx * dx + df/dy * dy

How df/dx and df/dy are distinct? They are neither really distinct, because there is only one function f(x,y) variating and how it varies with x or y is not another thing from the f(x,y) itself, nor they are rationally distinct, because f(x,y) can represent a physical magnitude.
For example, f be the internal energy of a system, U.
As before we can write
U = U(S,V), where S is the entropy and V is the volume of the system
dU = dU/dS * dS + dU/dV * dV
Since dU/dS = T and dU/dV = -P, where T is the temperature and P the pressure.
dU = T dS - P dV
Now, how are the temperature T and the pressure P distinct in the system? Since we know that the temperature in the system is given by the mean kinetik energy of the particles moving in the system and the pressure is given by the mean impact or force that the same particles give to the walls of the system, we cannot say that T and P are really distinct, because they are substantially the same particles in movement. Are T and P only rationally distinct? Of course not, because we can measure and perceive distincly what the temperature and the pressure of the system are. But T and P have not a distinct reality, because there is not any entity T and any entity P, but there are only particles moving. There are only real particles, but their being moving around is called "temperature" and their colliding with the wall of the system is called "pressure". And nevertheless temperature and pressure are real properties of the system, which can be measured and variated, but they are nothing of really separable in the system.
T and P are rationally distinct. They are not only entity of reason (if you touch something hot or go on high mountain, you can certify), but they have not enough reality to be separed. They are in the middle. Their distinction is in the middle. They are formal reasons. They are formally distinct.

There is another common mistake, which can however be excused, and it is about the origin of the formal distinction. Many university textbooks give to Scotus the paternity of the formal distinction. However, we have seen that Thomas provides a good definition. The fact is that before Scotus, many theologians felt the necessity of a refinement of metaphysical tools about distinction and individuation. Of course Scotus brought, as usual, a great contribution to this theory, speaking about a "formal non identity" and "ex parte rei". Nevertheless, he was not the only doctor dealing with formal distinction and many representative figures of scholastic thought gave their personal vision, according to their metaphysics and theological view. Peter of John Olivi for example spent a considerable amount of his Commentary on the Second book of Sentences about distinction and individuation. You can see that its position somehow anticipate that of Scotus.


And now the text.

================================================================================

QUAESTIO VIII.

SECUNDO quaeritur an esse et essentia sint idem.

Et videtur quod non.

1. Quia actus differt a beo cuius est actus; sed esse est actus entis et essentiae; ergo et cetera.
2. Item, omne limitatum et participatum differt a beo per quod limitatur et in quo participatur; sed esse limitatur ad certum genus et speciem per essentiam cuius est et a qua participatur; esse enim, quantum est de se, est illimitatum et indistinctum.
3. Item, eadem essentia speciei habet diversa esse in diversis individuis; ergo illa esse differunt ab ipsa.
4. Item, materia habet esse diversa sub diversis formis; ergo ipsa differt a suo esse.
5. Item, quod est proprium solius Dei non competit creaturae; sed proprium est solius Dei quod ipse sit suum esse, et e contrario; unde Hilarius, VII De Trinitate, dicit quod “esse non esset accidens Deo, sed subsistens veritas”; ex quo, videtur, supponetur quod esse creatum sit accidens; Deus wtiam appropriavit sibi hoc nomen dicens Moysi: “Ego sum qui sum et qui est misit me ad vos”.
6. Item, idem verissime et propriissime praedicatur de se ipso; ergo esse verissime praedicabitur de essentia cuius est, et e contrario; sed hoc falsum; ergo et cetera.
7. Item, nihil posset cogitari aut intelligi non intelligendo illud quod est idem cum eo; sed essentia creata potest intelligi sine suo esse, immo et potest intelligi non esse, quod est amplius.
8. Item, illud quod est de se indeterminatum ad duo opposita non est aliquod illorum; sed essentia est de se indeterminata ad esse et non esse; unde et potest esse vel non esse.
9. Item, successivum differt a beo quod permanet in tota successione; sed esse secundum quod plus durat plus succedit, essentia vero permanet eadem; ergo et cetera.
10, Item, humanitas Christi habet aliud esse quam nostra; et gutta aquae habet aliud esse, quando est in fluvio, aliud, quando est per se; et tamen essentia est eadem et eiusdem speciei.


Respondeo

Circa istam quaestionem sunt tres modi dicendi hodie satis solemnes. – Quorum primi dicunt quod esse differt ab essentia cuius est esse sicut accidens a subiecto; motique sunt quibusdam rationum praemissarum.
Secondi vero dicunt quod differt a bea realiter: est enim actus ab ea manans e team consequens, non tamen manans sic ab ea quod transeat in aliud genus; quia non est ei accidentale sed substantiale. – Isti autem videntur esse moti ex eo quod esse videtur in se plaudere intellectum essentiae cum quadam additione et quia it quod dicit dicit per modum actus verbalis, essentia vero per modum quidditatis nominalis; ex quibus videtur quod sit actus manans ab essentia e team praesupponens et consequens.
Tertii dicunt quod realiter sunt omnino idipsum, ita quod idem dicunt, sed sub alia ratione.
Isti autem suum dictum asstruunt ostendendo primo quod esse non est accidens essentiae cuius est et secundo quod non est substantiale, aliquid realiter addens ad eam et precipue eo modo quo dicunt secondi.
Primum autem probant sic. Omne subiectum prius est naturaliter quam suum accidens; accidentale enim esse dependet a subiecto et non e contrario; sed impossibile est quod essentia sit prius naturaliter quam suum esse; ipsa etiam in tantum dependet a suo esse quod ex sola ablatione illius annihilatur seu corrumpitur. – Item, omne accidens differt per essentiam a suo subiecto et omne receptum a recipiente; ergo si esse est accidens receptum in essentia sua, ipsum differt essentialiter ab illa; ergo habet aliam essentiam ab illa; si ergo esse necessario differt ab essentia quae per ipsum est, ergo ipsum esse differret ab illa essentia per quam differt ab illa essentia cuius dicebatur esse accidens; et tunc de hav secunda essentia potest argui sicut et de prima et sic in infinitum. – Item, si esse est accidens, oportet quod sit in aliquo praedicamento accidentis, et hoc aut ut genus vel species vel differentia vel aliquod principium formale illius generis. Si autem est genus, ergo est quaedam essentia distinguendo in species per differentias sibi additas; et cum pro regula habeatur quod omnis essentia differt a suo esse sicut subiectum ab accidente, ergo ipsum esse differt ab ista essentia sicut et a prima; praeterea, esse non videtur habere differentias nisi solas illas quas habet essentia cuius est. Si vero est species illius generis; ergo aliquid est communius quam esse quod est genus ipsius esse; quod est falsum, quia nihil est communius quam esse. Si vero est principium formale illius generis, tunc ipsum est quaedam pars essentiae eius; quae essentia ex eo quod est ex aliis partibus constituta recipit in se quoddam esse accidentale per quod existit; quae omnia sunt multis absurditatibus plena. – Item, nihil est magis substantiale quam sit ipsum subiectum seu ipsum per se ens sibi ipsi; sed illud quod proprie est per se en set quod omnibus aliis subiacet tanquam sustinens illa est suppositum substantiae, quod prima substantia vocatur; ipsum autem in sua ratione formaliter includit per se esse et per se existentiam; per se autem esse est quoddam esse; ergo et cetera. – Item, nulla forma proprie informatur ab alio; et esto quod informaretur, ipsum informans necessario esset aliqua forma; sed omnes essentiae formarum sunt purae formae; si autem esse est accidens earum, utique informantur ab illo; ergo sequitur quod formae sit forma et iterum quod ipsum esse est quaedam forma. – Item, nullum accidens dat esse simpliciter, sed solum esse tale et esse secundum quid. – Item, omne accidens per aliquam inhaerentiam inhaeret suo subiecto, quae inhaerentia se habet ad accidens per eam inhaerens tanquam quoddam esse talis essentiae; ergo esse substantiae habebit quandam inhaerentiam sic se habentem ad ipsam; quod est absurdum et ridiculosum. – Item, constat quod proprium esse substantiae multum debet differre a proprio esse accidentium; ergo satis videtur debeat esse in alio praedicamento. – Item, album secundum Aristotelem est in praedicamento qualitatis; sed album et esse albedinis videntur esse idem; ergo et cetera. – Item, secundum hoc motus qui terminatur immediate ad formam non terminabitur immediate ad esse formae, sed solum mediante forma; et ita naturaliter prius educet formam quam suum esse. – Item, secundum eos accidens, saltem proprium, causatur a substantia; unde dicunt quod materia cum forma causa est omnium accidentium quae sunt in ea; sed impossibile est quod aliqua res sit causa sui esse; ergo impossibile est quod suum esse sit accidens eius. – Item, secundum eos forma dat esse materiae et ex forma cum materia consurgit seu resultat esse compositi; si ergo forma dando esse materiae dat aliud quam se ipsam, oportebit quod det illud efficiendo seu originando; ergo est causa efficiens sui esse formalis quod dat materiae; si etiam esse compositi consurgens ex unione formae cum materia est aliud ab eis ut sic unitis, oportebit quod originaliter sive effective causetur ab eis; quod est impossibile, quia eo ipso essent causa effectiva sui totius seu compositi.
Secundum vero probant sic et primo quantum ad hoc quod secondi dicunt quod esse naturaliter subsequatur essentiam, et praesupponat eam: omne quod naturaliter subsequitur alterum habet necessario esse post esse illius; ergo essentia prius est quam suum esse, quod est impossibile, etiam Deo. – Item, videtur quod naturaliter prius possit a Deo fieri sine posteriori; ergo essentia posset a Deo fieri sine sue esse. – Secundo quantum ad hoc quod dicunt quod esset manat originaliter ab essentia cuius est: constat enim quod originari non est aliud quam fieri; fieri autem non est aliud quam effici; ergo esse substantiale fit ab essentia; sed esse angeli et primorum entium non fit nisi per creationem; ergo et cetera. Item, omnis effectus immediatus est similitudo suae causae habens se per analogiam ad illam; ergo esse est quasi quaedam qualitas similis essentiae a qua manat. –Item, omnis actus immediate manans ab alio est eius actio et operatio; ergo si, prout dicunt, esse est actus manans ab essentia, sequitur quod esse sit quaedam actio essentiae. – Item, impossibile est quod aliquod essentialium rei naturaliter sequatur totam essentiam rei et impossibile est quod fia a tota essentia eius, quia tunc sequeretur se ipsum et fieret a se ipso, quoniam omne essentiale aut est principium constitutivum essentiae aut est ipsa essentia. – Tertio probant hoc directius quantum ad hoc quod alii dicunt quod esse differt realiter ab essentia cuius est tanquam illud realiter superaddens ad eam. Quod enim hoc esse non possit probant: quia si differt ab essentia, aut differt sicut pars a toto aut sicut totum a parte aut sicut duae essentiae diversae. Primum et secundum nec ipsi dant nec dar ipotest; tertium vero dari non potest, nisi vel sint simpliciter duo entia aut quod unum sit accidens alterius; et tunc redit opinio prima. Sed forte dicent quod esse non differt ab essentia, sicut essentia ab essentia, sed solum sicut esse ab essentia. Sed contra: quia si nullo modo differunt sicut duae essentiae, ergo essentia et quidditas unius est essentia et quidditas alterius; sed quaecunque sic se habent sunt omnino idipsum, sicut patet etiam in personis divini set in esse personali earum. – Item, si esse realiter differt ab essentia solum ut esse, ergo ipsum secundum se et in se nullam habet quidditatem vel essentiam; ex quo sequitur quod sit omnino nihil. – Item, detur quod Deus nihil cesset facere nisi solum ipsum esse: constat quod eo ipso cessat facere essentiam; ergo nihil aliud erat facere esse quam facere essentiam; et hoc ipsum patet arguendo e contrario, utpote si detur quod Deus creet solam essentiam. – Item, idem non est realiter idem sibi opsi per aliud a se; sed nihil est realiter idem sibi nisi per esse identitatis seu per esse suae essentiae: homo enim non est realiter seu actualiter homo nisi per esse suae humanitatis, nec albedo est realiter albedo nisi per esse suae albedinis, et sic de aliis. – Item, abstractum et concretum seu idem sumptum abstractive et concretive omnino dicit idipsum; sed esse et essentia sunt huiusmodi. Secundum enim Augustinum sic se habet esse ad essentiam sicut currere ad cursum et per se esistere ad suppositum vel substantiam; unde VII De Civitate, capitulo 4, dicit : “Sicut ab eo quod est esse appellatur essentia, ita a beo quod est subsistere substantiam dicimus”; et V De Trinitate, capitulo 2 : “Sicut ab eo quod est sapere dicta est sapientia et ab eo quod est scire dicta est scientia, ita ab eo quod est esse dicta est essentia”. Item, XII De Civitate, capitulo 2, dicit : “Cum Deus summa essentia sit, hoc est, summe site t ideo immutabilis sit, rebus quas ex nihilo creavit esse dedit sed non summe esse; et aliis dedit esse amplius, aliis minus atque ita naturam essentiarum gradibus ordinavit; sicut enim ab eo quod est sapere vocatur sapientia, sic ab eo quod est esse vocatur essentia, ac per hoc ei naturae quae summe est contraria natura non est nisi quae non est; ei quippe quod est non esse contrarium est, et propterea Deo, id est, summae essentiae nulla essentia, contraria est”. – Item, Anselmus, Monologion, capitulo 6, dicit quod “summa essentia sic est per se et ex se sicuti dicitur quod lux lucet vel est lucens per se ipsam et ex se ipsa; quemadmodum enim se habent ad invicem lux et lucere et lucens, sic sunt ad invicem essentia et esse et ens, hoc est existens sive subsistens; ergo summa essentia et summe esse et summe ens, id est, summe existens, non dissimiliter sibi conveniunt quam lux et lucere et lucens”; haec Anselmus. – Item, Augustinus, libro De immortalitate animae, capitulo 11, volens provare quod nulla essentia, in quantum essentia est, habet aliquid contrarium subdit : “Omnis enim essentia non ob aliud essentia est nisi quia est; esse autem non habet contrarium nisi non esse; unde nihil est ipsi esse contrarium”; haec Augustinus. Item, VI De Trinitate, capitulo 1: “Absurdum est” inquit “dicere candidum non esse candorem”; et post : “Sicut candor ad se ipsum dicitur candidus, ita et sapientia ad se ipsam dicitur sapiens”; quod non est verum nisi concretivum esse candoris et sapientiae sit idem quod essentia candori set sapientiae; et sumo hic concretum pro habente in se essentiam et esse candoris; hoc enim modo essentia candoris magis habet se ipsam et suum esse quam subiectum eius habeat ipsam, quia ipsa habet hoc primo et per se et per omnimodam identitatem, subiectum autem eius habet hoc per ipsam; et pro tanto verius dicitur candor esse candidus quam subiectum eius dicatur esse candidum.
Nota autem quod omnes rationes probantes quod realiter non differant probant quod esse non sit accidens essentiae.

Solutio Obiectorum

Ad primum igitur in contrarium dicendum quod esse non est actus essentiae sicut forma est actus materiae, sed solum eo modo quod ipsamet essentia est actus essentiae et entis, et sumitur hi cactus pro actualitate seu entitate. Unde valde absurdum est quod quidam dixerunt, scilicet quod esse sit quasi quaedam actio essentiae; propter quod, ut dicunt, nulla substantia potest aliquam aliam operationem facere nisi mediante aliqua potentia vel qualitate, quia nihil potest immediate in duos actus. Absurdum etiam est id quod alii dixerunt, scilicet quod essentia se habet ad esse sicut potentia ad actum; quia secundum hoc actualis entitas rei et eius actualis forma erunt pura potentia ad esse et potius erunt non ens quam ens; quia quod secundum se et in quantum tale nihil habet de esse est de se in quantum tale omnino non ens. Secundum hoc etiam essentia esset quasi materia et esse esset eius forma substantialis; nam per suam informationem essentia acciperet esse simpliciter. Secundum hoc etiam essentia omnis formae creatae esset pura potentia et ita falso vocaretur actus et falso distingueretur a materia tanquam actus a potentia; falso etiam diceretur quod forma dat esse materiae, quia nec daret sibi illud effective nec formaliter; immo ipsum esse daret se ipsum materiae inhaerendo ei et comunicando ei suam existentiam.
Ad secundum dicendum quod esse non est communius aut illimitatius quam essentia, immo omnino currunt de pari. Sed quantum ad modum intelligendi essentia est priore t communior, quia sumitur per modum abstracti, esse vero per modum concreti; unde esse non potest intelligi sine ratione essentiae et entis. Si ergo esse commune limitatur per aliquid in quo recipitur, ergo eadem ratione essentia et ens; quod est absurdum, quia tunc omnis essentia et omne ens essent recepita in alio a se. – Praeterea, potius deberet dici quod esse commune limitatur per specialia esse aut per differentias essendi specificas quam quod limitetur et distinguatur per varias essentias in quibus recipitur. – Praeterea, albedo non mutat speciem propter diversitatem suorum subiectorum et idem est de aliis formis; ergo nec esse mutabit speciem propter diversitatem suorum recipientum. – Praeterea, recipiens in quantum recipiens nihil efficit in recepito, immo in quantum recipiens dicit solum potentiam passivam et non activam; ergo receptiva ipsius esse nullam distinctionem aut limitationem facient in ipso. Igitur frustra auctores primae positionis fundaverunt se in praedicta ratione dicentes quod si esse non esset in alio receptum, tunc esset omnino unum et illimitatum et imparticipatum, non advertentes quod hoc ipsum sequetur de essentia et etiam de materia et de omni supposito seu prima substantia, quia constat quo dista non sunt in alio a se recepita. Dato etiam quod per sua subiecta limitaretur et numeraretur, adhuc huiusmodi limitatio non esset aliud quam eius individuatio et numeralis multiplicatio; ergo esse in omnibus rebus differret solum numero et non genere vel specie. Quis autem dicet quod esse substantiale vel accidentale seu esse per se et esse in alio et esse simplex et extensum, spirituale et corporale, vivens et non vivens, intellectuale et non intellectuale non differant genere vel specie? – Sciendum igitur quod nec enti nec ispi esse ex ratione sua generali aut speciali convenit illimitatio vel unitas, licet ex ratione generali non habeat limitari vel distingui. Et idem est de quolibet communi et universali, quia si haberet, tunc nunquam posset esse in aliquo sine praedicta illimitatione et unitate et tunc quodlibet universale esset realiter unum et illimitatum in omnibus individuis suis; abstractio igitur quae competit esse creato cummuniter sumpto non negat limitationem aut sui multiplicationem, sed sola abstractio divini esse hoc facit.
Sed dicunt quod Boethius, in libro De Hebdomadibus, dicit : “Diversum est esse et id quod est, ipsum enim esse nondum est; at vero quod est accepta forma essendi est atque consistit, quod est, participare aliquo potest, sed ipsum esse nullo modo aliquo participat”; et post: “Omne simplex esse suum et id quod est unum habet; omni composito aliud est esse, aliud ipsum est”. – Ad quod dicendum quod Boethius per “esse” intelligit formam substantialem, per “quod est” vero intelligit materiam. Quod patet primo, quia ipsum esse vocat formam essendi receptam in ipso quod est, sicut patet in auctoritate praemissa. Secundo, quia ibidem dicit: “Diversum est esse aliquid et esse aliquid in eo quod est”; illic enim accidens, hic substantia significatur; ex quo patet quod ipsum esse simpliciter sumptum vult esse substantiam. Tertio, quia paulo post dicit: “Quorum substantia bona est, id quod sunt bona sunt; id quod sunt autem habent ex eo quod est esse; esse igitur ipsorum bonum est, igitur substantialia bona sunt”. Constat autem quod haec conclusio non sequitur ex praemissis, nisi ipsum esse sit substantiale rebus. Quarto, quia, libro De Trinitate, dicit : “Omne namque esse a forma est; nihil igitur secundum materiam esse dicitur, sed secundum propriam formam; sed divina substantia sine materia forma est atque ideo unum est et est id quod est; reliquia enim non sunt id quod sunt, unumquodque enim habet esse suum ex iis ex quibus est, id est, ex suis partibus et est hoc atque hoc, id est, partes suae coniunctae”.
Ad tertium dicendum quod essentia speciei est ita moltiplicata in suis individuis sicut et suum esse; et ideo non est in eis eadem realiter, sed solum secundum modum intelligendi; sicut autem possumus eam intelligere communiter vel particulariter, sic et suum esse.
Ad quartum dicendum quod eadem materia habet sub diversis formis idem esse materiale; pro quantio vero habet diversas formas, pro tanto habet diversa esse formalia.
Ad quintum dicendum quod esse communiter sumptum non est proprium solius Dei, sed esse antonomastice sumptum; et hoc modo Sacra Scriptura et Deus ipse appropriat sibi nomen essendi et consimiliter appropriatur ei nomen essentiae. – Quod autem haec ita sint patet: Augustinus enim, V De Trinitate, capitulo 2, praemisso quod “ab eo quod est esse dicta est essentia” subdit: “Et quis magis est quam ille qui dixit Moysi: Ego sum qui sum et dices filiis Israel qui est misit me ad vos? Sed aliae essentiae sive substantiae capiunt accidentia quibus mutantur, Deo autem aliquid accidere non potest et ideo sola est incommutabilis substantia vel essentia quae Deus est; cui profeto ipsum esse – unde essentia nominata est – maxime avc verissime competit”. Item, VII De Trinitate, capitulo 5 : “Manifestum est Deum abusive substantiam vocari, ut nomine usitatiori intelligatur essentia quod vere ac proprie dicitur, ita ut fortasse solum Deum dici oporteat essentiam; est enim vere solusque incommutabilis est; quod nomen Moysi annuntiavit, cum ait: Ego sum qyui sum et qui est misit me et cetera”. – Item, Hieronymus, Ad Marcellam : “Deus solus qui exordium non habet verae essentiae nomen tenuit, quia in eius comparatione qui vere est, quia incommutabilis est, quasi non sunt quae mutabilia sunt”; et post : “Solus igitur Deus est, cuius essentiae nostrum esse comparatum non est”. – Quod autem dicitur, scilicet quod soli Deo est proprium quod sua essentia sit suum esse, nusquam logi in dicto alicuius sancti. Sed bene dicunt quod soli essentiae divinae est proprium quod in sua ratione habet esse omnino incommutabile et pure necessarium et aeternum, quod vocatur esse a se; tale enim esse nullo modo includitur in aliqua alia essentia. Qui autem dicunt quod Deus non potest non esse, quia sua essentia est suum esse, potius deberent dicere quod ideo non potest mutari, quia in ratione sua et in ratione sui esse cadit immutabilitas et aeternitas et essendi necessita set non-essendi impossibilita set quicquid est summae actualitatis. Quomodo autem dictum eorum non sit simpliciter verum in sequentibus argumentis tangetur. –Sciendum etiam quod Hilarius non intendit dicere illud pro quo verbum eius est assumptum, nec omnino sic dicit sicut allegatum est. Non enim dicit quod esse non est accidens, sed dicit “esse non est accidens nomen”; intendit enim ibi provare quod quando dicitur: Deus erat Verbum, quod ipsum Verbum non dicitur Deus solum nuncupative, sed potius dicitur quod est Deus simpliciter et realiter. Unde subdit quod non ita attribuitur sibi nomen Dei sicut Moysi, quando dicitur constitutus esse deus Pharaonis, aut sicut aliis, quando dicitur “Ego dixi, dii estis”; ut enim ibi ostendit, ipse modus loquendi docet eos nuncupative, non naturaliter aut ex natura sui generis dictos esse deos. Ostendens ergo quod Verbum realiter est Deus subdit : “Hic autem rei significata substantia est, cum dicitur: Deus erat; esse epim non est accidens nomen sed subsistens veritas”. Ex quo patet quod vult dicere quod cum Verbum dicitur esse Deus, le “esse” significat entitatem realem et veram, non nominationem accidentalem. Et ita patet quod auctoritas eius praeallegata nihil facit ad propositum.
Ad sextum dicendum quod idem sub eadem ratione sumptum propriissime praedicatur de se, sed non si sub diversa ratione sumatur; alias propriissime diceretur quod Deus Pater est Filius, quia verissime sunt omnino idipsum; vere etiam ac proprie diceretur quod essentia Dei, in quantum est communis trium, generate t generatur, quod est falsissimum.
Ad septimum dicendum primo quod aliquid potest sub una sui ratione cogitari absque hoc quod cogitetur sub omni ratione sua; alias Deus nunquam vere cogitatur a nobis. – Secundo potest dici quod essentia nunquam cogitatur sine ratione essendi nominaliter sumpta; alias non cogitaretur sub ratione entis. Verum est quod ipsum esse potest dupliciter cogitari; uno modo, cogitando rationem et quidditatem eius; alio modo, cogitando ipsum ut praesentialiter existens aut ut praeteritum vel futurum. Et consimiliter potest essentia dupliciter cogitari. Primo igitur modo cogitatur res et eius esse, sed non cogitatur res esse actu; et consimiliter cogitatur tunc ipsum esse absque hoc quod sit actu seu de praesenti. –Quod autem dicitur quod essentia potest cogitare non esse; hoc ipsum coguntur dicere de ipso esse; constat enim quod omne esse creatum potest pro aliquo tempore cogitari non esse, in tantum quod vere dicimus quod omne esse creatum potuit semper non esse; potuit enim Deus facere quod nunquam fuisset vel foret. Si ergo ratio praedicta bona est, sequitur quod omne esse creatum realiter differat a se ipso. Si etiam vera est ratio dicentium quod si essentia creata esset suum esse, nunquam posset non esse: sequitur quod si esse creatum est idem quod suum esse, nunquam poterit non esse; aut dicano quare magis sequatur illic quam istic. – Miror autem unde habent quare licet essentia sit idem quod sua essentia, non tamen ex hoc sequitur quod non possit non esse essentia, cum possit tota annihilari. Miror, inquam, unde habent quare hoc ipsum non possit stare, si essentia est suum esse. Sed dicunt quod ideo essentia quae esset suum essem non potest corrumpi, quia idem non potest separari a se ipso; ergo esse non posset separari a tali essentia. Sed mirum quod non advertunt quod secundum hoc sequitur quod nullum esse poterit corrumpi; quia eadem ratione non poterit separari a se ipso. Argumentum autem nihil valet, quia res non annihilantur per divisionem sui a suo esse, sed potius per corruptionem ipsius essentiae; unde si per impossibile remaneret essentia separata a suo esse, indubitanter illa essentia adhuc esset actu essentia. – Rursus, cum dicitur quod essentia potest non esse, illa potentia non dicit aliud quam essentialem defectum seu defectibilitatem ipsius essentiae et sui esse. – Cum etiam dicitur quod esse nominaliter sumptum potest cogitari non esse, non autem esse verbaliter sumptum, quia tunc consignificat praesens tempus et actualem existentiam sui in illo, ex quo videtur quod esse nominale differat realiter ab esse verbali: dicendum quod esse sumitur nominaliter ex hoc quod ipsum consideramus et consignificamus absque consignificatione alicuius temporis; tunc vero sumitur verbaliter, quando sumitur cum consignificatione temporis praesentis vel praeteriti vel futuri; ex quo patet quod non differunt penes essentialem et absolutam actualitatem ipsius esse, sed solum penes consignificationem et non consignificationem temporis. Nec est intelligendum quod esse nominale sic cogitetur non esse quod ratio non entitatis sit eadem cum ratione ipsius esse, sed ex hoc solo quod esse, prout est a nobis absolute intellectum, potest cogitati non habere esse reale extra, id est, non habere se ipsum extra, sed tantum in intellectu.
Ad octavum dicendum quod prima est vera in iis quae possunt esse sub utroque oppositorum, non autem quando alterum oppositorum non est aliud quam desctructio ipsius rei; unde nunquam est sub eo realiter, sed solum imaginarie. Licet etiam essentia possit non esse, nihilominus ita est determinata ad suum esse sicut et ad suam essentiam, quia nec aliter amittere unum quam reliquum.
Ad nonum dicendum quod ipsum esse ita permanet idem in tota duratione sicut et essentia, et ita successive durat essentia sicut et esse. Quomodo autem hoc sit in quaestione de aevo est tantum. – Si vero obicias quod esse quod idem numero perdurat in tota successione suae durationis non est ex se determinatum aut limitatum ad solum nunc praesens vel ad solum futurum: ergo oportet quod differat ab illo esse praesenti quod vocamus esse in hoc nunc et ab esse praeterito quod vocamus fuisse et ab esse futuro quod nondum est, quia ista sunt ex se limitata ad unum certum nunc: dicendum quod si huiusmodi nunc sic sunt inter se essentialiter diversa quod addant diversas essentias super esse rei, tunc quantum addit quodlibet istorum nunc ad esse rei quod est idem numero in omnibus ipsis, tantum addet esse in hoc nunc et in illo ad praefatum esse rei et non plus; si autem huiusmodi nunc non addunt diversam essentiam, sed solum tandem ut sibi ipsi continuatam iuxta modum in fine quaestionis de aevo tantum, tunc appropriationes ipsius esse ad hoc et ad illud nunc non addunt nisi rationes iterationis seu continuationis eiusdem essentiae et eiusdem esse.
Ad decimum dicendum quod quando dicitur quod essentia est suum esse, proprie agitur de illo esse quo essentia est actu essentia; huic autem esse sic sumpto potest addi aliquis modus essendi sicut et ipsi essentiae. Per illum autem modum essendi non variatur ratio specifica ipsius essentiae nec ipsius esse primo modo sumpti, quia ille modus non dicit formam absolutam nec dicit differentiam specificam alicuius essentiae vel naturae, sed solum dicit modum existendi, sive absolutum, quale est esse per se seu esse suppositi, sive relatum et ad aliud inclinatum, ut est esse partis in suo toto et esse seu inhaerere accidentalis in subiecto et esse cuiuscunque naturae in supposito alterius naturae; et tale est esse naturae humanae in Christo. Quamvis autem modi isti essendi varientur, essentia rei rimanente eadem, nihilominus substantiales sunt essentiis quarum sunt, quamvis non eo modo quo ipsa essentia est substantialis sibi ipsi. Quomodo autem hoc sit et qua ratione alibi est ostensum.
Ad illud autem quod secondi dicunt, scilicet quod esse sequitur essentialem, quia ultra intellectum essentiae aliquid addere videtur: dicendum quod ex modo intelligendi non debet semper inferri modus rei, quamvis nec illud quod dicunt sit simpliciter verum, sicut ex praedictis patet. – Quod vero dicunt quod esse se habet per modum actus verbalis: dicendum quod subendo actum pro actione neutrum habet rationem actus; sumendo vero actum pro actualitate sic esse dici team in concreto, essentia vero in abstracto, sicut faciunt correre et cursus.



QUAESTIO X

Quarto quaeritur an sint solae duae durationes numero rerum creatarum vel plures seu an sint solum duae numero mensurae existentiae rerum creatarum seu plures aut una sola numero.

Et quod duae solae videtur.

1. Sicut se habet tempus ad temporalia, sic aevum ad aeviterna; sed secundum Aselmus, libro De veritate , non est nisi unum tempus omnium temporalium, et idem vult Aristoteles ; ergo non erit nisi unum aevum omnium aeviternorum; sed secundum omnes aevum et tempus sunt duae mensurae seu durationes; ergo sunt duae numero et solum.
2. Item, sicut quae sunt simul loco non habent nisi unum loco numero, ita quae sunt simul duratione seu tempore non habebunt nisi unam durationem numero; sed omnia quaecunque sibi coexistunt in tempore sunt simul tempore et eodem modo quae sibi coexistunt in aevo sunt simul aeviternate; ergo omnia temporalia non habent nisi unum tempus numero, nec aeviterna nisi unum aevum.
Quod autem sint plures, tot videlicet quot durabilia, videtur.
3. Quot modis enim dicitur unum correlativorum, tot modi set reliquum; sed mensura et mensuratum et duratio et durabile sunt correlativa; ergo et cetera.
4. Item, si non est nisi unum tempus omnium temporalium, tunc non habebit nisi unum subiectum numero; et illud necessario erit tale quod per suum tempus sit aptum censurare et contenere omnia temporalia, sicut mensurans omnia sua censurata et sicut locans omnia sua locata; tale autem videtur solum primum mobile; sed in motibus et affectionibus angelicis est tempus qui nullo modo subisse nec contineri nec mensurari possunt a motu primi mobilis; ergo et cetera.
5. Item, omne quod sequitur formam multiplicatur secundum multiplicationem formae; sed aevum est propria passio sequens formam aeviternorum: sicut enim materia causa est variationis, ita forma causa est invariabilitatis et conservationis; sed in aeviternis et in omnibus rebus plurificantur formae sicut et res; ergo in aeviternis sunt plura aeva numero.
Quod autem sit una sola mensura omnium durabilium videtur.
6. Secundum enim Aristotelem, X Metaphysicae , in unoquoque genere est reperire aliquod unum primum et minimum seu simplicissimum quod est mensura omnium aliorum; sed omnes substantiae creatae sunt in uno genere substantiae; ergo in genere substantiae erit dare unam minimam substantiam quae sit mensura omnium aliarum, et idem erit in omni genere durabilium et durationum.
7. Item, idem est numero locus spirituum et corporalium; ergo a simili eadem erit duratio.

Respondeo

Ad quaestionem istam aliqui aliquando dicere voluerunt quod essent tot durationes et tempora quot sunt durabilia seu actu existentia et quod unitas numeralis quae attribuitur tempori attribuatur ei a solo intellectu, sicut suo modo ab eo attribuitur unita set communitas universalibus. Sicut enim si duo corpora vel duae superficies intra se existerent, intellectus statim imaginaretur eis unam communem quantitatem et unum communem locum, quamvis non essent sub exteriori locante:sic duobus durabilibus et duabus eorum durationibus sibi coexistentibus intellectus imaginatur unam communem durationem, maxime quia quantum ad longitudinem successionis non faciunt aliquid maius et ideo in reputatione et acceptione eius non computantur nisi pro uno; in numerationibus enim longitudinis temporum secundum prius et posterius non valent plus quam una sola.
Movebantur autem isti tribus ex causis; ex parte scilicet subiecti durationis rerum et ex parte mensurationis et ex parte ipsiusmet durationis.
Ex parte quidem subiecti: Quia ad plurificationem propriorem subiectorum sequitur necessario plurificatio propriorum accidentium et passionum; omne enim accidens trahit unitatem numeralem a suo subiecto sicut et esse vel esistere et non e contrario; unde sicut subiecti existentia naturali ordine praeexigitur ad esse accidentis, sic et subiecti unitas ad unitatem eius; unde ad unitatem numeralem accidentis non sufficeret ponere plura subiecta quae pro tanto solum unum essent, quia subessent eidem accidenti; velut quidam dixerunt quod omnes motus simul existentes respectu temporis non habent nisi rationem unius subiecti, quia non habent nisi rationem unius dimensionis vel mensurabilis respectu eius, scilicet in longum vel secundum prius et posterius; sic enim omne accidens posset poni in pluribus et etiam in infinitis subiectis et sic subiextum traheret unitatem ab accidente et non e contrario; et tamen per hoc nulla poneretur unitas in potentia susceptiva accidentis nec in dispositionibus susceptivis; quodlibet enim subiectum haberet aliam et aliam, essetque mirabile, si subiecta essent in pluribus temporibus vel locis, quomodo unum accidens secundum se totum posset esse in unoquoque et informare unumquodque.
Sed ut isti dicebant, quot sunt durabilia, tot sunt subiecta durationum; tum quia duratio unicuique convenit et solum per hoc quod est durabile seu per hoc quod sua existentia habet in se prius et posterius, sive per continuationem unius et eiusdem, sive per successionem et mutationem variarum formarum, sicut est in motu – non enim duratio propter aliud potest convenire etiam primo mobili -; tum quia quocunque durabili ablato omne durabile manens habebit vere durationem, sicut si illa non essent ablata, quod esset impossibile, si non per se et sufficienter in isto maneret sicut in proprio subiecto, unde et in motibus, motu primi mobilis et quocunque alio amoto, quicunque motus existeret eodem modo penitus esset in tempore sicut et si illi essent; tum quia nulli durationi potest dari unum subiectum primum, ita quod in illo solo sit sicut in subiecto et non in aliis durabilibus.
Non enim, ut dicebant, est dare pro subiecto temporis unam materiam numero omniuni, quia talis est impossibilis esse, sicut a multis efficaciter probatur; et quia durationes non conveniunt rebus per hoc quod sunt in potentia seu in materia, sed per hoc quod sunt actu – unde nec mobile habet durationem convenientem motui per hoc quod est mobile, sed per hoc quod est actu motum -; et quia illi iidem qui ponunt materia numero unam in omnibus ponunt eam diversam secundum esse formalia et ita diversam secundum formas substantiales et accidentales, duratio autem formalem actum dicit, cum sequatur esse seu existere seu motum: Non etiam erit dare unum moto pro subiecto primo temporis, ut videlicet motum primi mobilis, quia duratio seu tempus non convenit motui alicui per hoc quod est in tali specie motus, sed per hoc quod est actu existens vel per rationem motus generalem, et tunc ubicunque erit ratio motus, erit ratio subiectiva temporis; et quia tempus temporalibus inesse videtur, etiam dum actu non moventur, nisi fortassis ponantur tunc esse in aevo. Non enim poterat dicit secundum istos quod a quibusdam dicitur: quod temporalia, dum sunt in quiete, per accidens sint in tempore, quasi quies sit privatio motus, et ita non competat duratio nisi per accidens sicut nec esse; quia manentia formae post motum introductae quae hic quies nominatur plus habet de veritate essendi et existentiae quam motus, ut manere in centro perfectiorem actum dicit gravitatis quam moveri ad centrum, quia finalem.
Si etiam esse aeviternorum in sua continuatione et non solum in suis operationibus habet veram successionem, non minus hoc erit de esse rerum temporalium quod in sua permanentia et continuatione habebit veram successionem et non solum in suis transmutationibus; aut igitur successio suae continuationis erit per se in tempore vel tempus aut in aevo. Amato etiam omni motu plus realiter dicimus stetisse eum qui stetit in eodem loco per totum diem quam eum qui per horam; ergo ipsa statio habet veram quantitatem et veram pluritatem partium; alias statio diurna non erit realiter maior statione unius horae. Nec poterit dici quod omnia temporalia nullum actum habent nisi in continua transmutatione, quia negare quietem in temporalibus est contra sensum et contra rationem et etiam contra eorum Aristotelem Prout autem isti dicebant, Aristoteles cactus fuit ponere quietem rerum temporalium per accidens in tempore et non per se, quia posuit motum esse proprium et per se subiectum temporis et non actu esse vel existere sub permanentia vel continuatione seu duratione.
Non etiam, ut dicebant, est dare unum primum subiectum aevi, formantes ad hoc consimiles rationes immediate praecedentibus er praeter has dicentes quod si pro primo subiecto eius detur primus et simplicissimus angelus eo modo quo pro subiecto temporis datur ab Aristotele motus primi mobilis: tunc si primus angelus fuit ille qui nunc prae omnibus est damnatus, ipse adhuc erit secundum suam durationem mensura omnium aliorum. Cum etiam habitus et actus gloriae maiorem habeant simplicitatem et nobilitatem ipso naturali esse, et qui prior fuit in naturalibus potuerit esse posterior in gratia et gloria et e contrario: sic sequeretur quod qui fuit primum subiectum aevi secundum naturam desineret esse post donationem gloriae, et qui per naturam non fuit primum subiectum aevi fieret hoc per ampliorem gloriam. In angelis etiam non invenitur ille ordo causalitatis unius ad alterum non quem Aristoteles ponit inter motum primi mobili et alios motus et propter quem ponit ipsum habere rationem mensurae sicut et causae ad alios inferiores motus, licet dictum hoc Aristotelis, de prioritate scilicet et ordine motus huius, veritati fidei in aliquibus repugnet, sicut et multa alia dicta eius.
Ex parte vero mensurationis sic arguebant: Omnis enim mensura seu omne mensurans exigit in censurato quantitatem aliam numero a quantitate mensurae seu mensurantis; sicut enim nihil mensurat proprie nisi quantitas alicuius subiecti mensurantis, ita nihil mensuratur proprie nisi quantitas alicuius; quod tunc mensurari dicitur, quando eius quantitas per aliam quantitatem notiorem certificatur; unde impossibile est pannum per cannam vel palmum posse mensurari, nisi aliquam de se et per se habeat quantitatem. Si igitur tempus vel quaecunque alia duratio mensurat aliqua in quibus non est tanquam in subiecto, necessario exigetur quod praeter ipsum tempus mensurans detur in praedictis mensuratis ab eo aliqua quantitas alia numero a tempore censurante, consimilis tamen in specie, quia aliter non posset mensurari ab eo, quemadmodum de locante et locato videmus.
Ex parte vero durationis sic arguebant: Unaquaeque enim res, sicut habet esse vel existere sibi proprium, sic et durationem; duratio enim non pro alio hic accipitur quam pro permanentia et conservatione propriae existentiae, sive hoc fiat per continuam generationem propriarum partium velut in motu, sive fiat per sui ipsius continuationem sicut in invariabilibus seu sicut in iis quae manent non mota.
Ista autem via longe est ab aula, quia a nullio magno communiter hodie, quod sciam, tenetur. Omnes enim communiter volunt quod sint duae mensurae durationum specie, scilicet tempus et aevum, et quod tempus sit unum solum numero; licet quidam magnorum in hoc diversificentur quod aliqui eorum ponunt plura aeva, aliqui unum solum negantque ut plurimum principia rationum opinionis praemissae, volunt enim plures quod plura possint habere rationem unius subiecti respectu aliquorum accidentium, scilicet respectu temporis et numeri et forte loci, alii vero quod primum mobile possit esse primum subiectum temporis, alii vero quod prima materia quam ponunt unam numero. Et ideo omnes communiter rationes praemissas frivola set acephalas reputant; praemissis enim fundamentis negatis nihil roboris habent.
Et ideo ad praesens nobis tenendum est tempus esse unum numero, concordat enim hoc tam dictis sanctorum quam opinioni communi; de aevo vero secundum diversos varie sentir ipotest, quia quidam unum aevum tantum ponunt, quidam plura.
Respondendum contra istam partem.

Solutio Obiectorum

Ad primum enim dicendum quod posito quod tempus sit unum, non sequitur secundum aliquos quod aevum sit unum, quia aevum secundum eos sequitur formam et tempus materiam.
Ad secundum dicendum quod non est omnino simile de loco et tempore; locus enim non dicit aliquid ipsius locati, sed est solum in locante sicut in subiecto; unde et locus non dicitur proprie esse in locato, sed potius e contrario locatum in loco. Duratio autem videtur dicere aliquid ipsius durabilis; non enim potest invenire in aliquo alio nisi in durabili, sicut locus invenitur in alio a locato. Imaginatio tamen quo duratio sit aliquid extrinsecum a durabili, sicut locus a locato, ex hoc forte potuit surgere, quia durabili aita dicantur esse in durationesicut et locata in loco et ita dicuntur aliqua simul esse duratione sicut et loco. Simul autem non videntur esse quae non simul existunt in aliquo uno tertio, quamvis esse in nunc tali vel tali vel in duratione hac ve lilla potius videatur dicere determinationem existentiae quam esse in; distinguitur enim esse quod est nunc ab esse prout est in seguenti nunc non tanquam aliud et aliud, sed tanquam idem iteratum et quasi sibi ipsi additum et renovatum. Posit tamen quod sit omnimoda similitudo, adhuc magis sequeretur ex hoc quod essent plures durationes numero quam una vel quam duae, quia locus realiter dicit quantitatem locantis, utpote superficiem, et exigit in omnibus locatis alias numero, consimiles tamen in specie, quia sicut nihil potest locare non habens superficiem sibi prorpiam, eodem modo nec locari.
Ad tertium dicendum quod licet respectus unius correlativi plurificentur ad plurificationem correlativorum aliorum, non tamen oportet quod id quod est correlativum seu illud in quo fundantur respectus ipsius plirificentur; unus est enim plures habens filios, licet respectus paternitatis sint plures. Sic una potest esse quantitas locans vel mensurans, licet respectus mensurationis sint plures secundum numerum mensuratorum.
Ad quartum dicendum quod bene volunt quidam quod motus angelici mensurentur alio tempore quam motus corporales, quamquam posito quod eodem tempore – sicut alii velle videntur – dici potest sucundum sitos quod materia prima quae secundum eos una numero est in angeli set corporibus est unum subiectum temporis; aut secundum alios poterit dici quod omnes motus habent rationem tantum unius subiecti respectu temporis. Et secundum istos negabitur verbum Aristotelis , hoc scilicet, quod primum mobile vel motus eius sit proprium et per se subiectum temporis.
Ad quintum dicendum quod concedi potest secundum illos qui ponunt aeva plura numero et unum solum tempus. Secundum vero alios diceretur quod aevum non plus sequitur formam quam tempus nec tempus plus materiam quam aevum; duratio enim potius videtur causari a causa conservante rem in esse quam ab ipso esse; unde non videtur habere rationem propriae passionis quoad hoc quod oriatur ab eo in quo est, etsi habeat quantum a balia; non enim aliud videtur esse rem durare quam rem conservari in esse nec aliud durationem causare quam rem in esse conservare. Tempus etiam non minus originabitur a forma rei temporalis quam aevum a forma aeviterni, quia omnis duratio rei temporalis dicit permanentiam alicuius actus in aliquo et e contrario; motus enim idcirco durare dicitut quod sua existentia permanet per continuam generationem suarum partium. Unde et IV Super Genesim, capitulo 9 , Augustinus dicit tempus esse id ipsum quod motus, dicens sic: “Nec sic accipiatur quod dictum est quod tempus a creatura coeperit, quasi tempus creatura non sit, cum sit creaturae motus, ex alio in aliud consequentibus rebus”. Cum etiam motus dicat actum qui ita numero distinguitur ab alio motu sicut forma unius angeli a forma alterius angeli, tempus autem non insit materiae nisi per motum et solum, quando motus est in ea – unde et per motum ponitur distingui ab aevo plus quam per aliquid aliud, teste Augustino, V Super Genesim, capitulo 9 : “Motus si nullus esset vel spiritualis vel corporalis creaturae quo per praesens posteris futura succederent, nullum esset tempus omnino”; et XII Confessionum, dicit materiamcarere temporalibus sicut et angelum -: si aevum propter numerositatem formarum numeratur, ita numeraretur tempus propter numerositatem motuum. Cum etiam tempus fluere dicatur a suo nunc, immo dicatur fere tota essentia temporis, nunc autem non minus videatur sequi formam quam materiam: ergo nec tempus. Materia etiam non est causa variationis nisi materialis et subiectiva, et sic etiam posset dici forma causa variationis formali set terminali set finalis; motor enim est eius causa efficiens.
Ad sextum dicendum quod posito quod in unoquoque genere sit aliquod unum primum mensurans alia, nihilomnis esset dare in mensuratis eiusdem generis numeralem pluralitatem, ut posita aliqua substantia mensurante alias, aliae erunt vere plures substantiae numero, alias non poterunt mensurari secundum substantiam ab aliqua una substantia; quamvis verbum illud Aristotelis non multum cogat ad propositum, quia non loquitur de mensura eo modo quo hic nomine mensurae accipimus illud in quo aliqua sunt vel existunt, sicut et locata sunt in loco. Aristoteles autem accipit ibi nomine mensurae aliquid fixum et de sua natura certissimum cuius comparatione natura vel virtus vel quantitas vel consimilia certificari possunt, sicut ex applicatione palmi ad pannum quantitatem panni certificamus. Nec voluit ipse quod in quolibet genere esse simpliciter aliquid tale quod simpliciter esset primum et minimum, quia certum est quod in continuis non est aliquid tale, etiam secundum eum; sed sufficit quod sit secundum quid, utpote secundum aestimationem et acceptionem nostram, sicut est certa ex fixa et tanquam prima apud nos quantitas palmi vel pedis.
Ad septimum dicendum quod sicut supra dictum est, non est simile de loco et duratione, quamvis spiritibus possit dari locus spirituali set quod sunt in loco corporali eo modo quo corpora.



QUAESTIO XI

Quinto quaeritur an conservatio rerum in esse sit aliud quam earum creatio vel fieri.

Et quod sic videtur.

1. Quod creatur et fit prius non erat, quoniam creatio seu fieri est exitus de non esse in esse; sed res quae prius erant cionservari possunt et conservantur; ergo et cetera.
2. Item, opus gubernationis est aliud ab opere creationis secundum Hugonem : ab opere enim creationis requievit Deus die septimo, non tamen ab opere gubernationis, de hoc enim dicitur Pater meus usque modo operatur et ego operor ; sed conservatio rerum spectat ad opus gubernationis; ergo et cetera.
3. Item, operationes quae nunquam sunt simul differunt; sed creatio et conservatio nunquam sunt simul; semper enim conservatio est post creari et fieri; conservari enim est continuari rem in esse creato vel facto; ergo et cetera.
4. Item, esse substantiarum creature t est a solo Deo immediate; sed bene possunt conservari ab aliis creaturis; ergo non sunt idem creatio et conservatio; si enim res a Deo conservantur sicut creantur, tunc a nulla creatura possent destrui Deo conservante nec aliquo modo nisi Deo desinente conservare.
5. Item, res non creantur a Deo per aliquam influentiam intermediam, conservantur autem, ut videtur, per influentiam intermediam; quia si nihil Deus influat per quod rem conservet; tunc omnis res creata ita conservaretur et tantum sicut et alia per hoc solum quod est creata.
6. Item, creatio non praeexigit subiectum vel patiens, conservatio autem hoc exigit; conservatio enim est enti set in ens, creatio autem non entis seu de nihilo; ergo et cetera.
7. Item, creatio nihil addit ad id quod creatur, quia non accidens, subiectum enim non sequitur suum accidens nec est per idem nec etiam addit substantiam; nec potest dicere aliquid rem praecedens vel consequens nec aliquo modo dicere aliud ab eo quod creatur, quin dicat aliud a se, quoniam et ipsa est aliquid creatum; sed conservatio addit ad rem conservatam, quoniam res in primo suo nunc erat sine conservatione; ergo et cetera.

Contra: Ex eisdem est conservatio et generatio; unde et secundum Aristotelem habitus qui generantur ex operibus conservantur per opera; ergo et cetera.

Respondeo

Ad quaestionem istam quidam dicere volunt quod conservatio sito pus differens etiam specie a creatione seu a factione; unde et volunt quod res non possint a Deo conservari nisi per aliquam influentiam intermediam, moti aliquibus rationibus praemissis.
Aliis autem non mediocribus placet quod conservatio non differat a creatione seu factione secundum rem, nisi quantum esse vel fieri in seguenti tempore vel nunc differt ab esse vel fieri priori nunc; dicunt enim quod rem conservari non est aliud quam rem quae in priori nunc creabatur et erat vel fiebat a sua causa iterum in seguenti nunc fieri et esse ab eadem; unde secundum eos realiter non differt conservatio a creatione nisi sicut sequens factio a precedenti factione. Secundum tamen modum intelligendi et loquendi differt amplius, quia communiter loquendo creari vel fieri non dicimus rem quae prius erat; unde secundum modum loquendi creari et fieri praeter acceptionem ipsius esse rei includit in sua ustione respectum ad non entitatem immediate praecedentem, quamvis secundum rem hic respectus nihil addat super primam acceptionem ipsius esse; nec ipsa primitas dat rationem fieri vel creationis acceptioni ipsius esse secundum rem, sed solum secundum modum intelligendi et loquendi; realiter enim accipere esse a sua causa est vere fieri et effici a bea.
Istis autem ad praesens magis consentiendum mihi videtur, quoniam non solum rationi sede t dictis sanctorum et philosophorum magis conforme videtur.
Et de philosophis quidem hoc clarum est: Dicit enim Avicenna, VI Metaphysicae suae, capitulo 2 in fine , quod “causatum eget datore sui esse semper, incessanter, quamdiu habuerit illud esse”; et paulo ante dixerat quod “esse quidditas causatae pendet ab alio, in quantum esse est illi quidditati, non in quantum ipsum esse est post non esse; et secundum hunc modum causatum est et interim, dum duraverit sic, erit causatum pendens ab illo”. – Augustinus etiam recitat, XI De Civitate, 4 capitulo , quod “philosophi qui posuerunt mundum factum a Deo negaverunt eum habere initium temporis, sed non principium seu initium creationis”; in quo vult quod posuerint mundum esse factum ab aliquo principio, sed tamen sine inizio; et tamen hoc dictum non fuisset nisi dementium, si fieri ab alio non dicerent nisi primum exitum rei a suo principio seu nunc primo esse post non esse immediate praecedens; tunc enim in intellectu factionis non minus includeretur ratio initii quam efficientis principii. – Et sic etiam Aristoteles stulte distingueret in principio Physicorum quorum de principio exponens propositionem illam “quod factum est habet principium” aut pro inizio aut pro effectivo principio; nec intendo per hoc quin necessarium sit res creatas habuisse initium, sed quod in ratione factionis earum directe non implicatur, ita quod fieri seu accipere esse semper sit idem quod initiari vel inchoari.
Sanctorum etiam dictis hoc magis consonat: Quia Augustinus vult, libro VIII Supra Genesim, capitulo 8 , quod “gratia semper est in fieri, sicut et lux in aere; et tamen nullus credit eum velle quod semper fiat alia et alia gratia; et ita oportet quod credant eum velle gratiam eandem fieri in seguenti tempore et nunc sicut et in primo suo nunc et hoc modo conservari; quoniam per hoc ibidem probat quod gratia semper indiget Deo conservante, ubi et dicit quod “sicut aer presente lumine non cactus est lucidus, sed fit; quia si cactus esset, non autem fieret, etiam absente lumine lucidus maneret: sic homo Deo sibi presente illuminatur, absente autem continue tenebratur”. Si igitur consequentia eius bona est quod “si aer cactus esset lucidus, non autem fieret, etiam sine illuminante lucidus maneret”: ergo et in proposito, si creatura facta est, non autem fit, etiam sine Deo facente manebit. – Et quasi consimili modo loquitur de conservatione pmnium, IV libro, capitulo 11; dicit enim quod “non se habet Deus in factione rerum sicut domificator ad domum; ita quod postquam abcesserit, possint esse vel stare, etiam per unum nunc”. Et propter hoc, sicut ibidem dicit, Dominus ait : “Pater meus usque nunc operatur, continuationem quandam operis eius quo universam creaturam continet atque administrat ostendit; aliter enim posset intelligi, si diceret “et nunc operatur”, ubi non esset necesse ut operis continuationem reciperemus; aliter autem cogit intelligi, cum ait usque nunc, ex illo scilicet quo cuncta, cum conderet, operatus est”. – Item, paulo post probans ipsum hoc per illud Apostoli quod habetur in Actibus in illo vivimus, movemur et sumus, subdit quod “cum aliud simus quam ipse, non ob aliud in illo sumus, nisi quia id operatur; et hoc est opus eius quo continet omnia et quo eius sapientia disponit omnia; per quam dispositionem in illo vivimus, movemur et sumus; quod opus si rebus subtraxerit, nec vivimus nec movebimur nec erimus”; haec Augustinus. Si igitur secundum eum Deus continue operatur id quod sumus, pro eo quod non ob aliud illo sumus, nisi quia id operatur quod sumus: ergo ipse continue operatur substantiam nostram et nostrum esse. Rursus, cum motus nostri quibus movemur non conserventur, nisi per hoc quod sunt in continuo fieri: ergo conservatio motuum nostrorum non est aliud quam eorum continua factio. – Item, IX libro, capitulo penultimo, ostendens quod mulier non potuit de costa formari per angelos subdit quod “medicus non de rebus quas creavit, sed quas creatas opere conditionis inventi cibum vel potum administrare poterit et emplaustrum formare et medicamentum apponete, non autem ex iis quae adhibet operari et creare vires vel carnem potest; natura enim id agit interiore motu nobisque occultassimo, cui tamen si Deus subtrahat operationem intimam qua eam substituit et facit, continuo tanquam extincta nulla remanebit”. Ecce quid hic dicit quod Deus continue naturam rerum substituit et facit. – Item, paulo post dicit : “Cortissime dixerim supplementum illud carnis in costae locum ipsiusque feminae corpus et animam conformationemque memvrorum, omnia viscera, omnes sensus et quicquid erat quo illa et creatura et homo et femina erat nonnini illo opere Dei factum est quo Deus non per angelos sed per semetipsum non operatus est et dimisit, sed ita continuanter operatur ut nec ullarum aliarum rerum nec ipsorum angelorum natura subsistat, si non operetur”; haec Augustinus. Si igitur Deus non dimisit operari illud opus quo res fecit, sed continuanter operatur illud, ita quod si hoc non continuaret, statim natura rerum deficeret a suo esse; ergo opus conservationis non est aliud quam continuatio operis creationis. – Item, libro VIII, circa finem , ait: “Deus bipartito providentiae suae opere praeest universae creaturae naturis, ut fiant, voluntatibus autem, ut sine illius iussu vel permissu nihil faciant; natura igitur universitatis corporalis non adiuvatur extrinsecus corporaliter; nec enim est extra eam ullum corpus,m alioquin non est universitas; intrinsecus autem adiuvatur incorporaliter Deo id agente ut omnino natura sit, quoniam ex ipso et per ipsum et in ipso sunt omnia ; partes vero eiusdem universitatis et intrinsecus incorporaliter adiuvantur vel potius fiunt ut naturae sint et extrinsecus corporaliter quo se melius habeant, sicut alimentis agricultura, medicina”; haec Augustinus. Ecce quod ait quod universitas intrinsecus adiuvatur Deo agente ut omnino natura sit: de eius partibus vero dicit quod adiuvantur vel potius fiunt ut naturae sint. – Item, IV libro, capitulo 11 : “Proinde quod Dominus ait Pater meus usque nunc operatur, continuationem quandam operi eius quo universam creaturam continet atque administrat ostendi; unde cum ait usque nunc, inteeligitur ex illo scilicet nunc quo cuncta, cum conderet, operatus est”. Ecce quod vult opus conservationis esse continuationem operis creationis seu continuationem inchoandam a primo nunc creationis.
Et praeter verbum eius potest sic ratione probari: Certum est enim quod omnis actio Dei in rebus incipit in aliquo nunc; ergo actio conservationis incipit in aliquo nunc; aut igitur nunc est nunc creationis, et tunc oportet quod se habeat ad ipsam sicut se habet nunc temporis ad tempus et sicut se habet initium motus intrinsecum ad ipsum motum; aut est nunc immediate coniunctum ad nunc creationis, quia certum est quod conservatio immediate est post nunc creationis; sed impossibile est duo nunc esse sibi immediate coniuncta; ergo primo necessario est dandum.
Item, paulo post petractans illud Actuum In ipso vivimus, movemur et sumus dicit : “Cum ipse desinit servare quod fecit, non ideo id quod erat redit in non esse, quia facit non esse, sed quia cessat facere esse; unde facit non esse, quia cessat facere esse, non quia fecit non esse”; haec Anselmus. Constat autem quod verba eius praedicta non possunt esse vera, nisi usque ad tempus in quo res incipit non esse Deus continue fecerit eam et eius esse. – Item, Augustinus, XII De civitate, capitulo 25, dicit : “Si potentiam suam, ut ita dicam, fabricatoriam rebus subtraht, ita non erunt sicut antea quam fierent non fuerunt”; haec Augustinus. Sed potentia Dei fabricatoria, in quantum talis, est idem quod potentia creativa, in quantum creativa; ergo videtur quod velit res conservari in esse per potentiam creativam, in quantum est creativa.
Hoc ipsum autem magis est consonum rationi: Quod patet attendendo ad id quod ponit creatio et ad id quod ponit conservatio et ad universalem dependentiam creaturae a Deo.
Primo quidem ex eo quod creatio ponit. Aut enim nihil addit ad rem creatam et eius esse aut saltem non tale quid per se et directe quod sit separabile a re. Si enim adderet illud, aut esset substantiale rei aut accidentale; si autem substantiale, tunc et inseparabile et pars costitutiva rei et tunc aut materiale vel formale; si autem accidentale, tunc prius naturaliter fuisset res ipsa quam eius creatio,quia prius naturaliter est subiectum quam suum accidens; et tunc potius reciperet esse a re quam e contrario, quia accidens suscipit esse a subiecto et non e contrario nisi solum esse accidentale. - Iterum, creatio si aliquid ponit in creatura differens ab ipsa, hoc erit quaedam passio; passio autem praeexigit patiens nec ipsa potest esse causa sui passivi seu potentiae patientis, in quantum tale; passio etiam naturaliter praecedit effectum ipsam consequentem, quia habet se ad illud sicut via ad terminum et sicut causa ad effectum; nihil autem potest poni creatum ante essentiam et esse creaturae et multo minus nihil creatum potest esse causa essentiae substantiarum creaturam hoc modo quod sine motu immediatissime et totalissime oriatur ab ipso; et tamen tali modo orirentur substantiae a creatione passione. Si etiam creatura non potest fieri a Deo sine creatione passione: ergo non est plene potens super creatura; non enim poterit immediate esse ab eo, ita quod sine omni medio, et tunc eadem ratione ipsa creatio, cum sit aliquid a Deo creatum, differet a creatione per quam esset creata. Si etiam creatio aliquid adderet, eadem ratione transubstantiatio seu conversio panis in corpus Christi diceret quandam passionem vel aliquid consimile terminatum ad corpus Christi. Mirabile etiam esset quid addet creatio gratiae ad gratiam et creatio rerum intellectualium ad ipsas; non enim aliquid quod sit in genere gratiae aut in genere intellectus.
Unde breviter: creari non videtur aliud secundum rem quam hoc esse a Deo, in diversitate tamen substantiae; quantum igitur addit esse a Deo super esse absolute acceptum, tantum addit creatio super rem creatam; et ideo tam per praedicta quam per consimilia quae faciliter cogitanti occurrere possunt clarum est quod creatio nihil addit separabile a ricreata; ergo quicquid realiter ponit creatio semper manebit durante re creata; hoc autem est impossibile, si differat a conservatione, nisi solum modo superius concesso.
Secundo patet hoc ex eo quod ponit conservatio. Si enim conservatio aliud ponit quam rem continue esse a Deo, sicut est ab eo in primo nunc, hoc non potest esse nisi aliqua influentia vel impressio facta in creatura per quam creatura conservetur; impossibile est autem quod aliquid tale addat; talis enim influentia quantum ad suum esistere dependebit a re creara et non e contrario, qui habebit se ad eam sicut accidens ad subiectum. – Quaero etiam quidin creatura ad talem influentiam sequetru. Si enim nihil; tunc per eam non conservabitur, sed solummodo quoddam accidens creaturae superponetur; et tunc conservatio non erit nisi cuiusdam accidentis superaddito. Si autem aliquid sequitur: hoc non poterit esse essentia vel esse creaturae, nisi per eam de novo crearentur; ergo solum erit aliquod accidens quod superaddetur et superponetur essentiae et esse creaturae; et ita adhuc nihil aliud esset conservatio nisi formarum accidentalium nova additio et informatio, quod neo sani intellectus credet. – Item, haec influentia aut semper est alia et alia, sicut motus in suis partibus; aut semper, quamdiu manet creatura, est una et eadem et simplex. Si semper est alia et alia: ergo terminus eius et effectus semper alius et alius; conservationis autem rei creatae semper est idem terminus eo modo quo terminum habet, quia conservationis non potest esse terminus nisi conservatum quod semper est idem; alias non esset conservatio, sed magis continua alterius et alterius generatio seu factio. Terminus etiam conservationis non potest esse nisi res ipsa quae conservatur, quia ipsa et conservatum idem sunt; res autem semper est eadem, nec etiam ipsa terminus esse potest cuiuscunque influentiae vel passionis, nisi causeretur ab ea; unde et quamvis influentia semper esset eadem, adhuc non posset esse terminus conservationis seu influentiae huiusmodi; et tamen si semper maneret eadem, tunc eodem modo in ea differet conservatio a suo fieri, quia suum fieri secundum istos non esset nisi in primo eius nunc. – Item, alia influentia vel impressio erit in materia per quam conservetur, alia in forma et alia in quolibet accidente, alia in una parte materiae et formae et alia in alia; quot enim per se conservabilia et conservata, tot et conservationes, ut videtur. – Item, alterius generis erit haec influentia in intellectualibus, alterius in corporalibus; et erit mirabile in quo genere et specie sint tales influentiae et quomodo in forma gratiae recipietur influentia per quam conservetur et quomodo in libero arbitrio, immodo quomodo in ipso esse seu vivere; nam secundum istos oportebit quod in gratia et in aliis post primum nunc durantibus differat conservatio a suae creatione.
Tertio patet hoc ex naturali dependentia creaturarum a Deo. Secundum enim fidem nostram et rationem certam creatura sic dependet a Deo quod statim cederet in nihilum, si deficeret ei manutentio divinae virtutis et praesentiae, et tali modo quod ipsum tendere in nihilum nullum actum realem poneret nec aliquid aliud nisi purum non esse; si enim poneret aliquem actum seu motum, cum pmnis motus habeat aliquem terminum intrinsecum qui est pars suae essentiae: oportet quod primo et per se motus ille termineretur in aliquid et non in nihil. Cum etiam per motum vel actionem fiat vivere et per se aliquis effectus, nihil autem non possit esse effectus alicuius nisi per accidens, per hoc videlicet quod si aliquod ens in quo fundatur et ad quod sequitur talis negatio subtrahitur vel aufertur: si tendere in nihil diceret aliquem actum, tunc non posset tendere in nihil nisi per hoc quod tenderet in aliquid, ut forte in contrarium terminum vel disparatum. Si etiam diceret aliquam actionem vel motum: tunc creatura, antequam totaliter esset annichilata, quamdiu duraret illa actio, esset simul semiannihilata et semiexistens; oportet etiam quod talis actio vel motus semper esset in aliquo subiecto quod per eam non destrueretur, sed potius ipsa in subiecto tali firmaretur.
Unde Augustinus, 83 Quaestionum, quaestione 22 , et Anselmus, De casu diaboli, capitulo 1 , hoc ipsum, espresse asserunt, scilicet quod tendere in nihilum non dicit nisi purum defectum et quod summa essentia non potest esse causa non essendi agendo, sed solum cessando agere et per accidens. Sed si conservatio creaturae non dicit idem quod continue creaturam esse a Deo, aut si creatura continue non est a Deo sicut et in primo nunc, sed solum in primo nunc ab eo exiit et esse accepit, in aliis vero solum per influentias conservatur: tunc ipsum esse nec per defectum talium influentiarum nec per aliam viam poterit annihilari. Cum enim ipsum esse nullo modo causetur a tali influentia, nullo modo dependet ab ea ea sicut a sua causa; et ideo, quamquam ipsa deficiat,non propter hoc oportet quod ipsum esse deficiat maxime defectu annihilationis. Effectus etiam qui manet cessante suo fieri per quod cactus est non dependet a sua causa efficiente post suum fieri, maxime quantum ad illud quod accepit per illud fieri. Unde Augustinus dicit, VIII libro Super Genesim, in auctoritate superius allegata
Quod “si aer cactus esset lucidus, non autem fieret, etiam sine lumine lucidus maneret”; et ideo si creatura cessante suo fieri maneret, creatoris praesentia ad sui permanentiam non necessario indigeret; tenendo autem quod continue fiat et sit a Deo: eo ipso quod Deus cessabit eam facere, cessabit et ipsa esse.
Item, cum esse creatum non sic sit annihilabile quod habeat aliquam potentiam passivam vel activam per quam realiter sit possibile ad suscipiendum annihilationem nec sic quod habeat aliquam inclinationem realem per quam inclinetur et tendat ad nihilitatem, immo de se omne esse, pro quanto habet de entitate, pro tanto habeat potestatem et appetitum essendi: si ipsum continue non fit a Deo, sed manet factum post suum fieri, quamvis nulla influentia sibi addatur, nulla poterit esse ratio vel causa quare cessante tali influentia in nihilum deficiat aut deficere debeat, cum de se sit determinatum et potens ad esse et ad fugiendum non esse. Quicquid autem sit de hoc apud illos qui tenent quod duratio omnium rerum sit successiva, apud illos tamen qui tenent quod esse rerum et maxime aeviternorum instanti seu mensura semplici mensuretur necessario videtur eo ipso tenendum quod conservatio a creatione non differat et quod aeviternorum fieri semper sit praesens et nunquam in praeteritum transeat, quia tunc necessario esset ibi successio. – Si autem dicatur quod creatura conservatur a Deo immediate sicut creature t tamen conservari est alius effectus a creari et quando creatura conservatur, non fit in ea aliud nisi solum ipsum conservari seu conservatio passive accepta: adhuc, si bene quis advertat, reditur in idem quod prius; quia si conservari est quidam novus effectus alius a creatione et ab ipsa re et eius esse, tunc necessario oportet quod dicat aliquod accidens creatum seu aliquid crearum rei et eius esse superadditum; et tunc contra hoc sunt rationes primae partis, rationes etiam secundae et tertiae partis, si quis subtilius intendat, adhuc stante t manent.
Quarto patet hoc ex eo per quod creaturae creantur a Deo, quod non fit per aliud nisi per hoc quod vult eas actu esse; se dita vult Deus creaturam esse actu pro seguenti nunc sicut et pro primo nunc; et ita est necessarium ad hoc quod sint in seguenti nunc quod Deus velit eas esse pro illo nunc sicut et pro primo nunc fuit hoc necessarium; unde posito quod Deus desinat velle eam esse, statim eo ipso desinit esse; ergo continuatio seu conservatio ipsius esse non est aliud quam iterata factio eius. – Videtur igitur tenendum quod conservatio non differat secundum speciem a creatione, sed solum numero, sicut differunt prior pars temporis et posterior; quamvis sicut supradictum est, nomen creationis non possit proprie praedicari de conservationem pro eo quod non significat absolute et in generali factionem creaturae, sed solum pro primo nunc, ita quod in suo significato includit primitatem seu inchoationem secundum communem usum nominis.
Quinto patet hoc ex continuatione conservationis ad creationem, et haec ratio supra ad declarationem dictorum Augustini est aliqualiter tacta. Si enim conservatio differt specie a creatione, ergo ipsa habet per se suum proprium initium quo incipit fieri et esse; constat autem quod non potest incipere nisi in nunc; ergo ipsa inchoatur in aliquo nunc quod fit et sequitur post nunc creationis; ergo immediate post nunc creationis sequitur aliud nunc quod est initium conservationis. Sed in hoc plura impossibilia includuntur: primo scilicet, quod nunc immediate sequetur post nunc; secundo, quod conservatio non continuatur cum creatione, quia unum nunc non continuatur ad illud nunc nisi per aliquod continuum intermedium; tertio, quod conservatio passive sumpta non est idem quod continuatio ipsius esse quod fuit factum in hora creationis, pro eo quod non continuabitur ad initialem existentiam eius quam habuit in primo nunc suae creationis. – Si autem dicatur quod conservatio non dicit aliud quam manutentionem ipsius esse creati, ita quod manutentio passive sumpta nihil realiter addit super ipsum esse rei conservatae: tunc aut hoc redit in idem cum positione praemissa aut nihil est dictum; quia si manutentio passive sumpta est effectus a Deo manans et cum hoc est omnino secundum rem idem cum esse creaturae: ergo in eo quod ipsa fit et manat a Deo ponitur quod tunc ipsum esse creaturae fit et manat a Deo. Praeterea, haec manutentio non est aliud quam continuatio ipsius esse; et tunc constat quod omnes rationes praemissae valent ad illud sicut et ad istud.

Solutio Obiectorum

Ad ea igitur quae obiecta sunt in contrarium dicendum.
Ad primum enim dicendum quod prima propositio non est vera, si creari et fieri sumatur pro esse a Deo non addendo ibi nunc primo; si vero addatur ibi,ita quod creari accipiatur pro nunc primo a esse a Deo,sic vera est propositio, et tunc non differt conservari a creari nisi sicut nunc secundo esse et nunc secundo fieri a nunc primo esse et nunc primo fieri.
Ad secundum dicendum quod opus gubernationis, si sumatur pro opere conservationis, potest dici aliud ab opere creationis, secundum quod creari dicit nunc primo esse tantum et non absolute et simpliciter esse et fieri a Deo, non tamen opus aliud in specie, sed quasi numero; conservatio enim dicet reiterationem seu secundam factionem ipsius rei, creatio vero inchoationem eius seu primam factionem; quamvis opus gubernationis pro tanto plus differat ab opere creationis quam opus conservationis,quia opus gubernationis addit multas alias operationes praeter rerum conservationem.
Ad tertium dicendum quod sumendo creationem pro nunc primo fieri, sic nunquam est simul cum conservatione et sic differt ab ea modo iam dicto; subendo vero pro absolute fieri vel esse a Deo sine respectu ad primum nunc, sic in nullo differunt et sic simul esse possunt.
Ad quartum dicendum quod aliter una creatura conservatur ab altera aliter a Deo; sicut et aliter una fit et est ab altera, aliter a Deo. Et praeter hoc creaturam conservari ab alitera potest fieri diversimode: aut scilicet praeservando eam a corruptivis agentibus aut continue facendo aliquid circa eam quod exigitur ad eius esse. Primo modo non est esse vel fieri ab ea nec hoc est conservatio nisi per accidens; et sic non loquimur de ea in hac quaestione. Secundo vero modo est idem aliquo modo quod facere creaturam esse sive secundum quid sive simpliciter, secundum quod conservans conserva team secundum quid vel simpliciter et totaliter. Non est etiam verum quod esse omnium substantiarum creatarum sit a solo Deo immediate, sic quod una substantia creata non possit fieri ab altera; illud tamen fieri non erit idem quod creari; et ideo non oportet quod conservari a tali causa sit idem quod creari. – Ad illud autem quod additur quod si omnes res immediate a Deo conservantur, sicut creantur, a nulla creatura possent destrui, nisi Deo prius desinente conservare: dicendum quod quaedam sunt res quae totum esse quod habent non suscipiunt a Deo per creationem, sed aliquid suscipiunt mediante operatione creaturae; et quantum ad illud quod possunt suscipere a Deo mediante creatura possunt conservari ab eo et destrui mediante creatura; quantum vero ad illud quod non possunt suscipere nisi a solo Deo non possunt conservari nisi a solo Deo, sumpta conservatione secundum modum iam dictum quo de ea hic loquimur.
Ad quintum dicendum quod verum esset quod concluditur, si res conservatur a Deo per hoc solum quod est creata et non potius per hoc quod continue magis ac magis fit a Deo.
Ad sextum dicendum quod conservatio non sic dicitur esse entis quasi dicat aliquid factum in aliquo ut in subiecto seu de aliquo, sed propter hoc solum quia praesupponit ipsum ens in priori nunc fuisse.
Ad septimum dicendum quod creatio tantum addit ad esse rei quantum conservatio et e contrario; prout enim creatio differt a conservatione, sic addit ad ipsum esse absolute acceptum primum nunc seu respectum ad primum nunc; et sic conservatio addit sequens nunc vel tempus ad ipsum esse absolute acceptum. Neutra tamen addit aliquam actionem vel passionem realiter a creatura differentem nisi secundum modum intelligendi; et si addit una, addit et reliquia. – Si tamen vera esset positio et responsio illius qui dicebat quod successio aevi nihil ponit diversum per essentiam super ipso esse et quod ratio realis eius quod transit in praeteritum tota secundum essentiam remaneat per iteratam productionem entis: posset ad istud consimiliter respondere.
Argumentum vero quod fiebat in contrarium non est magnae efficaciae, licet pro nobis faciat.



QUAESTIO XII

Quoniam autem intere a quae primo sequuntur en set esse eius est unitas, individuatio autem videatur esse idem quod unitas, idcirco sexto quaeritur:

An individuatio aliquid addat ad essentiam
Individui specifice acceptam.

Et quod sic videtur.

1. Veritas consequentiarum et maxime necessariarum oportet quod habeat fundamentum in rebus per terminos consequentiarum significantis; sed a specie non descenditur ad individuum affermando; non enim valet: est homo, ergo est hic homo; si autem individuatio significata per hoc pronomen “hic” nihil addit ad hominem absolute seu specifice acceptum, nulla erit ratio in re quare non sequatur: est homo, ergo hic homo; maxime cum idem verissime sequatur ad se ipsum, et si nihil addit hoc ad illud, totaliter sunt eadem; ergo et cetera.
2. Item, quaecunque uni et eidem omnino sunt eadem inter se omnino sunt eadem, alias periret tota ars sillogistica; ergo si duo individua unius speciei cum natura suae speciei omnino sunt eadem – quod erit, si individuatio eorum nihil ad speciem addit -, inter se essent omnino eadem.
3. Item, individuatio dicit aliquid positivum, sicut et individuum; illud autem quod ponit et ratio speciei non sunt idem, quia unum non potest praedicari de altero; ergo et cetera.
4. Item, si individuatio nihil addit ad essentiam, tunc forma per se ipsam erit sufficienter individua absque materia; cuius contrarium communiter conceditur; ergo et cetera.
5. Item, commune per id quod est commune impossibile est quod alicui approprietur, immo oportet quod sibi addatur aliquid contrahens, limitans et approprians; sed omne quod est omnino idem cum aliquo communi oportet quod sit commune; ergo illud per quod commune contrahitur oportet quod realiter differat ab ipso communi.
6. Item, individuatio est accidens rei cuius est, saltem ipsi naturae communi, ergo et realiter differens ab ea. Quod autem sit accidens videtur; tum quia videtur esse in genere quantitatis discretae – non enim aliud videtur esse indiviuum, in quantum individuum, quam unum numerale sed secundum numerum -; tum quia non videtur esse de essentia principiorum constituentium rem, sed potius sequi ea et oriri ab eis, quando sibi invicem sunt unita, et hoc tanquam propria passio; tum etiam quia individuatio videtur posse manere mutata specie, ut quando de aere fit ignis, eadem res numero quae prius erat aer videtur nunc esse ignis et tamen diversa est in specie.
7. Item, in corporalibus non videtur esse numeralis distinctio nisi per quantitatem; quia amota quantitate continua omnia corpora non videntur esse nisi unum simplex corpus, amota autem quantitate discreta aliqua non possunt dici numeraliter duo; duo autem individua semper constituunt in quantum talia dualitatem numeralem, quae non potest constitui nisi a principiis sui generis; ergo et cetera.

Contra: Si individuatio aliquid addit realiter differens a natura communi, aut illud erit essentiale aut accidentale. Sed essentiale esse non potest, quia tunc cum natura communi constitueret tertiam essentiam et quandam alteram speciem. Si etiam essentiale adderet, aut illud esset ipsa materia aut aliqua forma; Materia autem esse non potest, quia ipsa materia communis est pluribus materiis eiusdem speciei; et eadem ratione non potest esse forma; et etiam si esset forma, tunc esset quaedam differentia addita naturae communi sicut generi. Accidentale etiam esse non potest, quia nulla res essentialiter diversificatur ab alia per sola accidentia; sed unum individuum differt ab alio essentialiter et non solum accidentaliter; ergo et cetera.



Respondeo

Ad quaestionem dicendum quod circa eam variae sunt opiniones. Quidam enim voluerunt quod individuatio dicat collectionem accidentium, de quorum numero Porphyrius et Boethius fuisse videntur. – Alii vero quod dicat aliquid materiale; Et horum quidam volunt quod non aliquid differens a materia; volunt enim quod materia per se est individua. Alii vero quod in corporalibus dicat aliquod accidens materiale, dicunt enim quod in spiritualibus substantiis individuatio nihil addit speciem, quia tota species est in individuo, immo et facit per se unum individuum, in corporalibus vero dicunt quod cum individuum per se sit illud quod non dicitur de aliquo ut de subiecto, illud est solum per se indivisuum quod de nullo dicitur; et hoc solum est materia cui de se competit in nullo recipi et nulli inesse, unde alia ponunt individuari per hoc quod in ea recipiuntur; materia autem non potest, ut dicunt, multiplicari saltem sub eadem specie nisi sub quantitate, quia secundum eos ei soli per se competit habere in eadem specie distinctionem partium et distinctum situm; unde secundum eos in materia non potest esse nec cogitari distinctio partium nisi sub distinctio situ et sub diversis partibus quantitatis: - Alii autem voluerunt quod individuatio adderet aliquid realiter differens ad naturam communem, non tamen accidentale, sed essentiale et formale. Et quidam horum volentes esplicare quid est illud dicunt quod est appropriatio et contrario principiorum constitutivorum rei de quo etiam quidam volunt quod unum approprietur per aliud et e contrario, ut materia per formam et e contrario; alii vero quod unumquodque habeat per se suam appropriationem. Adhuc autem quidam volunt quod haec appropriatio sit appropriatio naturae communis et principiorum communium, ita quod individuum non addat ad naturam communem nisi hanc appropriationem. Alii vero volunt quod natura communis et eius principia semper remaneant in sua communitate non appropriata; alia enim volunt esse principia individui, alia naturae communis; unde hanc appropriationem dicunt esse solum ipsius essentiae individuali set principiorum eius. – Quidam autem differenter ab istis dixerunt quod individuatio nihil addit ad naturam communem nec ad ipsum individuum. – Videsne igitur infinitam silvam opinionum in hac materia, quamvis in summa sub duabus comprehendantur: quia quidam volunt quod nihil addat, quidam autem quod addat.
Qui autem voluerunt quod nihil addat moti sunt et ex parte eius quod additur et ex parte eius cui additur et ex parte modi addendi seu unioni set ex parte eius quod efficitur per hanc unionem vel additionem vel ex parte eius quod sequitur hanc unionem.
Ex parte autem eius quod additur; quia quomocunque individuatio addat aliquid ad illud quod per eam individuatur, hoc necessario vel est ei accidentale vel essentiale.
Si autem accidentale, tunc aliquid essentialiter numeraretur in pluribus individuis per sola accidentia aut essentia speciei seu quicquid est illud quod est individuatum esset eadem numero sub pluribus individuationibus seu sub pluribus accidentibus individuantibus. – Cum etiam omne accidens sit posterius suo subiecto, etiam secundum Aristotelem, VII Metaphysicae , et substantificetur et recipiat esse in eo et dependeat ab ipso quantum ad essentiam et esse, in tantum quod subiectum per se et primum videtur esse principium quorum accidentium seu passionum: prius naturaliter existet illud cui additur individuatio quam individuatio sibi addatur, et ipsum erit causa unitatis eius quod sibi additur quam e contrario; quia quod est causa alicuius secundum essentiam et esse est causa distinctionis et unitatis eius; illud etiam quod additur non variabit, si est accidens, aliquid quod per se et essentialiter competet prius suo subiecto; subiectum autem aut erat per se unum vel multa, aut nec unum nec multa aliquo modo, aut non unum nec multa in actu, sed solum in potentia erat unum vel multa. Si autem per se erat unum vel multa, tunc per se ei competebat individuatio; si autem per se et essentialiter inhaereat ei negatio utriusque, tunc per nullum accidens additum potuit sibi aliquod horum inesse; si autem utrumque habebat in potentia, neutrum tamen in actu: aut erat in potentia receptiva respectu eorum aut in potentia activa seu originativi; si autem in potentia passiva, tunc illud quod recipit ea non propter aliud dicitur unum vel multa, nisi quia est in eo recepita quaedam unitas vel multitudo et ita quando dicitur quod factum est multa, sensus erit tamen quod multitudinem quandam accidentium habet super se receptam.
Oportebit etiam quod omne illud quod erit unum numero vel multa habeat vere quandam potentiam passivam; quod secundum sapientiores non potest convenire nisi materiae soli. Illud etiam quod est perfectivum rei in esse substantiali et non causatum ab eo a sapientioribus iudicatur quod sit substantiale et non accidentale; in hoc est enim differentia formae substantialis et accidentalis; non enim forma substantialis dicitur substantilis ipsi materiae, quia dat ei essentiam, sed quia dat ei esse substantiale. Sed illud quod dat unitatem numeralem alcui dat ei esse actuale et substantiale seu esse simpliciter; impossibile est enim quod aliquid intelligatur ut actuale vel ut habens esse in actu, nisi intelligatur unum unitate aliqua numerali. Si autem subiectum individuationis erat unum vel multa in potentia activa seu originativi: tunc cum omne agens sit prius in esse et in actu quam illud quod ab eo originatur, prius esset suum subiectum naturaliter in actu quam esset unum vel multa. Cum etiam non posset poni agere nisi naturaliter et necessario, aut semper originaret multitudinem aut semper unitatem. Cum etiam propria passio seu proprium originatum non plurificetur nisi secundum plurificationem causae originantis, non posset in se causare pluralitatem seu plures unitates, nisi prius ipsum esset plura.
Per quid etiam originaret nunc quandam unitatem in isto individuo, nunc aliam in alio non erit dare. Cum etiam agens in quantum agens non sit patiens, oportebit dare in originante potentiam passivam in qua recipiatur unitas vel multitudo originata; et tunc potentia originans in quantum talis non erit per se unum vel multa, sed solum per hoc quod suae potentiae passivae inest quaedam unitas vel multitudo. Cum etiam omne originatum sit quaedam similitudo originantis, tunc unitas vel multitudo originata esset quaedam similitudo subiecti originantis; quod nihil dictu videtur. Cun etiam illud quod dat esse actuale det unitatem numeralem et e contrario, si aliquid causaret in se unitatem numeralem vel pluralitatem, tunc esset causa sui esse; quod est contra Augustinum dicentem quod “nulla res se ipsam causat et gignit, ut sit”. – Praeterea, hoc accidens additum erit necessario in aliquo genere et in aliqua specie, et tunc sua essentia specifica per aliud accidens sibi additum erit individuale, et de illo alio sequetur idem et sic in infinitum. - Item, istud accidens additum per quod individuum est individuatum aut est per se individuatum aut per aliud. Si per se, tunc eadem ratione poterit poni per se in substantiis absque inconvenienti sicut et in istis accidentibus; si autem per aliud est individuatum, tunc per se non potuit aliquid individuare.
Si autem dicantur quod illud additum per quod fit individuatio est quantitas, sicut vult quaedam praedictarum opinionum: secundum eos stare non potest; cum enim secundum omnes quantitas sit accidens, omnes rationes praedictae erunt contra istud. – Praeterea, cum in eadem specie quantitatis sint plures quantitates numero, ut sub linea plures lineae: oportebit dare aliam causam per quam differat haec linea in quantum haec a linea communiter accepta; non enim oportebit quod individuum substantiae plus addat ad suam speciem quam individuum lineae ad suam. – Si autem ad hoc dicatur quod differet una ab altera per hoc quod est in alia materia et subiecto: tunc fiet circulatio dicendo quod quantitas est causa quare una materia seu una pars materiae differt numero ab altera. Et idem sequetur de pluralitate numerali situum existentium sub eadem specie positionis vel situs; tunc etiam haec linea ve liste situs nihil adderet ad suam speciem formaliter; non enim materia eorum est eis formalis; et eo modo quo species lineae est realiter in hac linea; et ipsa existit in hac materia sicut et haec linea, et etiam sicut componibilia prius sunt natura vel intellectu quam eorum unio: sic haec linea, in quantum haec linea, prius quam eius unio qua unitur huic materiae et per quam existit in ea.
Praeterea, aut una pars materiae per hoc solum differt ab altera quod est sub alia parte quantitatis et sub altero situ aut etiam ultra hoc per aliquid aliud. Si solum propter primum, ergo solum differt accidentaliter eritque secundum suam essentiam simpliciter una et eadem sub hoc situ et sub illo nihilque aliud eri team dicere aliam et aliam quam eam habere alium et alium situm. Si autem per aliquid aliud, tunc si hoc erat accidens, eadem inconvenientia sequuntur. Hoc etiam non posset esse aliquid causatum a quantitate, et ideo distinctio per hoc facta nullo modo posset attribui quantitati. Hic etiam plus quaeritur causa intrinseca individuationis et causa formalis wuam causa estrinseca et effectiva; et ideo quamvis esset causa effectiva illus individuationis, non propter hoc posset sibi attribui ratio individuationis intrinseca. – Praeterea, nulla essentia distinguitur ab altera in essentia nisi per illud quod aliquo modo facit ad constitutionem eius nec secundum esse potest differre ab alia nisi per hoc quod dat sibi esse; sed essentia materiae nullo modo constituitur per aliquod accidens suum nec suscipit esse substantiale nisi a forma substantiali; ergo essentia huius materiae non erit alia ab essentia alterius nec esse substantiale ab esse alterius per quantitatem,si ipsa est avvidens, sicut omnes volunt. – Praeterea, posito quod quantitas sit accidens: nullus fidelis negare poterit quin Deus hanc materiam quae est sub ista quantitate posset ponere sub alia quantitate, ipsa manente eadem numero; cum secundum multos hoc ponatur posse fieri, immo et fieri per naturam, quando mutatur materia ab una quantitate ad aliam et ab uno situ ad alium; hoc autem esset impossibile, si quantitas causa est individuationis et numerationis suae. – Praeterea, si quantitas est causa individuationis et numerationis in habentibus quantitatem: tunc necessario in animabus nostri set in omnibus carentibus quantitate erit aliud genus individuationis et omnino alius et aequivocus modus; quod forte non solum est falsum, sede t secundum fidem videtur periculosum.
Si autem dicatur quod collectio plurium accidentium est causa individuationis substantiarum et non unum solum accidens per se acceptum: hoc secundum praedictos stare non potest eisdem rationibus supradictis; quia sicut unum accidens est substantiis accidentale, ita et omnia simul collecta seu eorum collectio. Oportebit etiam dare per quid ipsa accidentia individuentur et quid addit individuum accidentis ad suam speciem, scilicet an essentiale sibi et suae speciei an accidentale. Sequitur etiam quod si unum accidens per se acceptum non est individuum et sic nec causa individuationis, quod nec omnia simul collecta; quia ex solis communibus simul aggregatis non potest fieri nisi commune et universale, sicut alibi est ostensum.
Non etiam, ut dicunt, illud quod additur et quod ponitur esse causa individuationis potest esse aliquid essentiale, quia omne essentiale additum constituit novam speciem seu est pars speciei. Cum enim omnia essentialia rei cadano in eius definitione, ablativo unius et appositio variabit essentialiter ipsam definitionem; definitiones autem omnes sunt universale et per se ipsorum universalium et eadem est definitio speciei et quorum individuorum, ut hominis et huius hominis, secundum Aristotelem in suis Posterioribus et Metaphysicis ; omnia ergo essentialia erunt communia, et ita nullum eorum poterit esse causa individuationis. – Praeterea, istud essentiale additum erit aliquid et nihilominus erit hoc seu individuum; ergo illud per quod est hoc addit aliquid essentiale ad illud per quod est aliquid, ex quo individuatio non fit nisi per essentiale additum; eadem enim ratio quae de aliis ponitur erit et in isto; sed secundum hoc erit abire in infinitum, erit enim simile de tertio essentiali addito et de quarto et sic de aliis. – Praeterea, omni essentiali, immo et omni rei est cogitare simile, nisi contineat in se totum ambitum suae speciei seu definitionis; ergo huic essentiali addito erit cogitare aliud simile et ita erit eis dare unam rarionem communem; et tunc oportebit dare causam et modum per quam est individuata et alia numero in isto et in illo, et secundum istam viam non erit dare nisi aliud essentiale additum et sic in infinitum.
Praeterea, similis effectus est a consimili causa; sed individuatio est similis in omnibus individuis, saltem in iis quae sunt eiusdem speciei; ergo ipsa essentialia addita per quae individuantur erunt ad invicem consimilia et per consequens unam rationem communem habentia, et tunc sequitur processus in infinitum ut prius. – Praeterea, istud essentiale additum aut est materia vel aliquid de essentia eius aut forma seu aliquid formale; ses secundum istos materia nec aliquid eius hoc esse potest, quia tunc secundum hanc viam species accidentium non poterunt individuari, cum nec materia nec aliquid eius sit de essentia accidentium et individuatio ponatur fieri per essentiale additum, et maxime quia cum individuum contineatur secundum rectam lineam sub sua specie, oporteret quod illud essentiale additum esset vere sub specie accidentium individuatorum sicut suo modo differentia sub suo genere. – Praeterea, cum materia ista habeat suo modo speciem seu quandam communem rationem materiae per quam convenit cum aliis materiis, si illud additum quod est causa individuationis est materia: ergo haec materia, in quantum haec, addit quandam materiam ad se ipsam, in quantum est materia seu in quantum habet communem rationem materiae; et quicquid sit illud additum, sive materia sive materiale, cum consimile sit in aliis individuis, adhuc erit in eo aliquid dare per quod est aliis simile et aliquid per quod est distinctum ab eis et in se individuum.
Praeterea, tunc nihil aliud erit dicere quod una forma substantialis differat ab alia numero nisi quod habet aliam materiam; et ita essentia formalis secundum se non erit numerata, immo vere erit una et eadem in duabus materiis nec etiam unio istius erit formaliter distincta ab unione alterius, ex quo ipsum individuans non est aliquid sormale sed solum materiale. Tunc etiam haec forma, in quantum haec, nihil addit ad se ipsam, in quantum forma, seu ad suam communem rationem nisi solum materiam; et ita ipsa secundum suam essentiam erit vere universalis in hac materia, propter hoc solum dicta individua, quia est in hac materia. – Praeterea, haec forma differt a sua materia, in quantum est individua; sicut enim differt forma communiter accepta a materia communiter accepta, sic et forma particulariter accepta a materia particulariter accepta; sed hoc non erit possibile, si materia est illud per quod haec forma est haec et individua; quia per ipsammet materiam nullo modo poterit distingui ab ipsa materia. – Praeterea, cum unita set distinctiom individualis sit omnium unitatum et distinctionum completissima et actualissima, tanquam comprehendens omnes alias et ultra hoc eis addens sine qua nihil potest poni in actu, quanto autem aliquid in se magis unum et ab aliis magis distinctum, tanto perfectius sit ens, pro eo quod unum convertitur cum ente: ergo incomparabiliter amplius causa numeralis unitati set distinctionis debet attribui formae quam materiae; unde et materia sine forma est omnino indeterminata et indistinta, nullam de se habens determinatam unitatem et distinctionem sed solum indeterminatam; est enim eius ratio ens de se indeterminatum per varios terminos seu formas determinabile, sicut in quaestionibus de quidditate materiae est ostensum.
Illud etiam quod additur non potest esse formale secundum istos, quia omne formale cadit in definitione speciei et secundum rationes superius positas necessario esset universale nec per ipsum posset materia individuari secundum suae essentiae. In nulla re etiam invenimus alia formalia praeter naturas formales generum et differentiarum et praeter accidentia nec aliquid formale in uno individuo cuius simile secundum speciem non possit invenire in altero. Et universaliter, cum in definitionibus comprehendamus quicquid est de essentia rei, ad definitiones ipsarum rerum nihil potest addi essentiale; et tamen ipsae sunt de se universales. – Si autem dicatur quod illud quod additur est appropriatio formae et materiae: hoc secundum istos non potest stare; ista enim appropriatio aut erit formae et materiae, essentialis aut accidentalis, et neutrum esse poterit secundum rationes superius factas. – Praeterea, haec appropriatio potius fundatur et subsistit in materia et forma quam e contrario; nihil autem, et maxime particulare, potest subsistere nisi in particulari; ergo necessario materia et forma prius naturaliter essent particularia qua mista appropriatio eis inesset. – Praeterea, haec appropriatio necessario haberet aliquam aliam quidditatem et essentiam a communi quidditate et essentia formae et materiae; alias nihil adderet ad ipsas et ita nec individuaret eas, et tunc erit intelligere sibi commune et aliquid approprians et individuans illud.
Secundo moti sunt isti ex parte eius cui ficret ista additio. Illud enim cui fiet additio individuantium erit de se universale, quia de se non erit individuum; cum enim universale et particulare dividano ens per se et non per accidens et dividant omne ens et omnes parte set principia eorum; oportebit quod illud cui fit haec additio sit de se universale aut particulare; ex quo igitur de se non erit particulare, necessario erit universale; illud autem quod convenit alicui per se non posset tolli per aliquid adveniens; et ita per nullam individuationem advenientem tolleretur ab eo universalitas. – Praeterea, illud quod advenit alteri non denominat illud nisi in quadam adiacentia et per aliquid quodammodo extrinsecum a ratione et essentia eius quod denominatur; cum enim dico quod materia est informata tali forma, sive substantiali sive accidentali, nihil intendo apponete circa ipsam aut praedicare de ea quod sit de ratione et essentia eius, sed solum quidam superappositum et quasi extrinsecum essentiae eius; ergo illud cui fit ista additio non dicetur individuum nisi propter hoc solum quod est ei quasi extrinsecus auperapposita quaedam individuatio denominans eum; et tunc ipsum, prout est ei substratum et per respectum ad naturam per quam ei substernitur, non dicetur nec erit individuum: sicut homo per comparationem ad naturam per quam subsistit albedini non dicitur albus, sed solum prout est albedine informatus.
Praeterea, cum individuum, in quantum individuum, non subsistat in suis superioribus sed potius e contrario, si est intere a differentia aliqua: ergo illud quod addit individuum ad sua superiora esset subsistens ei set in eo sicut in suo supposito stabilirentur, et sic oporteret quod haberet potentiam receptivam eorum; et ipsa potius advenirent ei quam e contrario et prius naturaliter esset ipsum individuans quam ipsa individuata nec denominare tea sua individuatione, sed potius illa sua universalitate denominarent ipsum et, ut ita dicam, universalificarent et communificarent ipsum, quia suppositum non denominat nec informat ea quorum est suppositum, sed potius e contrario. Tunc etiam nihil cogitatum et intellectum absque suis individuantibus et sua individuatione posset intelligi ut per se ens et ut substantia, quia secundum veritatem essent in alio; et tunc idem esset intelligere universale per modum concreti et per modum abstracti, ut hominem idem quod et humanitatem, aut saltem homo non significaret aliud quam humanitatem ut inhaerentem, sicut et album albedinem. – Praeterea, unum istorum oportet dare: aut quod individuantia subsistant in individuantis aut e contrario. Secundum autem secundum praedicta non videtur posse stare nec multo minus primum; quia superiora nullius sunt receptiva aut stabilitivi, et si essent, cum recepita recipientium, reciperentur in eis secundum modum universalem; et cum recipiens prius naturaliter sit quam recipiat, saltem in quantum subsistens receptioni vel recepito, nec conditionem receptivam recipiat a recepito: ergo ipsa superiora de se haberent conditionem receptivam individuantium et secundum modum suum et in via substandi seu essendi per modum subsistentium prius essent quam sua individuantia essent in eis recepta; et ita aliquo modo prius essent quam essent individuata nec unquam ea reciperent secundum modum particularem et individuatum, sed potius secundum modum eisdem competentem. – Praeterea, cum ipsa superiora sint plura: tot, ut videtur, oporteret esse individuantia quot et superiora; quia individuatio unius non est individuatio alterius nec eadem individuatio videtur posse inesse pluribus, maxime si sunt diversorum praedicamentorum. – Praeterea, cum essentia superiorum non sit diversa et differens in diversis individuis nisi in quantum individuata et solum per hoc quod individuata, si realiter differunt a suis individuantibus et non solum secundum intellectum a sua individuatione: tunc realiter erunt de se et secundum se eadem in omnibus individuis suis, sicut Sortes albus et Sortes niger secundum se est sibi idem realiter et non solum secundum intellectum.
Tertio moti sunt ex parte modi addendi seu unionis. Quaecunque enim uniuntur ad invicem, aut ambo sunt formalia aut ambo materialia, aut unum formale, alterum materiale; pluribus enim modis non possunt in unum convenire. Sed individuatio et individuata non possunt poni ambo materialia; et si essent, tunc oportet praeter ipsa dare tertiam formam unientem ipsa et informantem. Nec possunt poni universaliter ambo formalia, quia tunc materia individuata esset vere forma; et si essent, tunc praeter ipsa oporteret dare materiam in qua unirentur et reciperentur et quam informarent; non enim duae formae aliter possunt in unum concurrere nisi per hoc quod reciperentur in eadem materia. Nec aliquod horum potest poni materiale respectu alterius, ita quod habeat vere potentiam materialem receptivam eius et quod vere informetur ab ipso, sicut satis de se patet et aliqualiter superius est ostensum. – Si autem dicatur quod est unio sicunt naturae et suppositi, hoc non videtur posset sufficere, quia haec unio in rebus creatis non potest esse realiter sine praedictis modis unionum; ubicunque enim in creatis natura differt realiter a suo supposito, ipsa est vere recepita in ipso et ipsum habet potentiam materialem receptivam eius, sicut patet in insertis; ubi autem natura realiter non differt a suo supposito, ibi non est unio nisi solum secundum modum intelligendi, cum omnis realis unio necessario exigat distinctionem realem in suis extremis. Non etiam potest esse secundum hunc modum, quia natura suppositi particularis et ipsum suppositum sunt individua nec unum se habet ad reliquum sicut superius ad inferius, sed potius sicut particulare ad particulare; superiora etiam non possunt esse suppositum stabilitivum suorum individuantium nec e contrario, sicut superius est ostensum.
Quarto moti sunt ex parte eius quod sequitur hanc unionem et eius quod efficitur per eam. Ad hoc enim ponimus unionem individuantium ad illa quae individuantur per ea, ut constituatur unitas numeralis seu individuum. Haec igitur unitas consequens praedictam unionem aut est composita ex eis aut quoddam consequens compositionem et compositum ex eis. Primum esse non potest, quia natura communis quae per additionem individuantium est individuata non potest esse pars intrinseca et costitutiva suae unitatis numeralis seu suae individuationis; et si esset, tunc ex ipsa natura communi et suis individuantibus constitueretur quaedam tertia natura cuius partes ipsa essent. Si etiam superiora, etiam in concretione universaliter accepta, essent partes constitutivae individui aut unitatis numeralis: tunc homo aut animal, sic concrete accepta, essent partes huius hominis et huius animali set tunc ita parum praedicarentur de individuis in concretione sicut in abstracto; compositum enim ex homine et suis individuantibus non erit homo nec sua individuantia, sed potius quidam tertium constitutum ex eis, et loquor secunsum quod per hominem et animal intendimus predicare aliquid reale de individuo quod vere est in ipso seu quod potius vere est ipsum et non quasi logico et intentionali modo. Cum igitur idem totum seu idem ens significemus communiter et particulariter, non assumet rationem totius et entis ex aggregatione individuantium et individuatorum.
Si dicatur quod secundum hoc ex genere et differentia non constituitur species nec genus erit pars speciei, cum sit eius totum de ea recte praedicatum, sicut ipsa de individuis: dicunt isti quod aliud est naturam aliquam significare per genus, aliud ens aliquod. Genera enim secundum rationem generis et secundum hoc quod praedicantur de speciebus dicunt id quod dicunt per modum enti set totius et directe significant quoddam en set quoddam totum, oblique autem naturam aliquam generalem, tanquam videlicet partem illius totius cuius totius pars completava ponitur differentia; unde differentia non est unita generi ut pars parti sed ut pars toti, sicut manus dicitur esse unita Sorti. Et quamvis in re ante adventum differentiae natura generalis faciat aliud totum ab illo quod est post adventum differentiae: illud tamen totum quod est in re actu ante adventum differentiae, non est illud quod intendimus significare per genus, cum illud sit quasi species eius et nullo modo praedicetur de toto costituto per adventum differentiae, sicut nec una species de alia nec unum disparatum de alio; id ipsum enim totum quod sunt species intendimus significare per genus, modo tamen magis communi et indistinto et implicito, nec differentias ponimus posterius in actu existentes isto toto, sed differentia qua prius erat indistinte et implicite significata per genus per nomen differentiae adveniens explicatur, et ideo ista explicatio et iste adventus differentiae ad genus potius est in intellectu quam in re; cui respondet in re veritas sxistentiae utriusque, sed non prioritas et posterioritas existentiae eorundem. Quamvis enim Aristoteles dicat quod embrio prius est animal quam homo, non tamen prius est illud animal quod praedicatur de homine et quod est vere id quod homo, etiam posito quo dilla animalitas per quam embrio prius est animal eadem numero remaneret in eo, postquam est homo, sicut vere remanet inaliis speciebus animalium, prout alibi est ostensum. In proposito autem si individuum seu unitas numeralis vere componitur et constituitur ex individuantibus et individuatis, necessario id ipsum quod est totum, ut communiter significatum, erit vere pars costitutiva individui. – Si dicatur quod si constituitur unum ex eis, sicut ex accidente albedinis et subiecto constituitur unum album, licet proprie ex accidente et subiecto non fiat aliquid unum: tunc non aliter se habebit homo ad hunc hominem quam ad hominem album; non enim se habebit ad eum sicut superius ad suum inferius, sed sicut subiectum ad suum accidens aut sicut superius sine accidente acceptum ad se ipsum cum accidente acceptum. Tunc etiam individuum,in quantum individuum, non esset in genere substantiae nec in praedicamento individuatorum per eum, et ita non esset dare primam substantiam, nec tunc individuum substantiae, in quantum individuum, diceret ipsum en set ipsum totum seu ipsum suppositum, sicut nec album, in quantum album.
Non etiam potest esse quidam aliud consequens compositum ex tali unione, quia tunc multo minus praedicaretur de ipso individuo in quid nec tunc ipsum individuum nominaret ipsum en set totum, sed solum quandam accidentalem proprietatem ipsius; et nihilominus ipsa superiora essent pars costitutiva illius compositi ad quod consequitur talis unitas seu individuum. – Praeterea, omne quod sic consequitur est vere accidens aut saltem secundum esse dependens a priori et actualiter existens et substantificatum in ipso; sed omne accidens particulare praeexigit subiectum particulare, et illud a quo aliud dependet in actu tanquam causatum ab eo et in ipso substantificatum oportet quod sit particulare et hoc naturaliter prius; ergo compositum illude t unio illa ad quam sequeretur ipsum individuum seu unitas numeralis essent prius naturaliter particulare et individuatum quam sua unitas numeralis et prius quam huiusmodi unitas esset in eo.
Non etiam, ut dicunt, potest effici haec individuatio in ipsis individuatis ex unione individuantium ad individuata eo modo quo quidam magni ponunt quod materia appropriat sibi formam et est causa individuationis eius et e contrario; quia tunc praeter illa quae efficiunt ipsam individuationem erit ibi ipsa individuatio facta quae, in quantum facta est et terminus factionis, dicet quandam essentiam aliam ab efficientibus eam et aliam ab ipso individuato in quo fit et in quo recipitur. Et tunc cum omnis effectus sit similitudo suae causae, erit similitudo quaedam individuatium; et cum omne receptum exigat potentiam receptivam in qua recipiatur: omnia individuata, sive sint superiora et communia sive sint formae, habebunt potentiam receptivam suae individuationis et erit formae forma; tunc etiam materia erit causa efficiens individuationis formae et ipsa erit quaedam similitudoipsius materiae tanquam genita ab ipsa, priusque naturaliter erunt in actu forma et materia quam suae individuationes seu appropriationes eo modo quo recipientia prius sunt receptis. Quae omnia et consimilia valde difficile est salvare iudicio istorum.
Si autem dicatur, sicut una praedictarum opinionum dicere videtur, quod individua dicunt alias essentias a suis universalibus nec ipsa universalia sunt unquam individuata, sed secundum suam universalitatem existunt in suis individui set sic individuum non addit ad naturam communem aliquid individuans eam, sed potius addit ad ipsam totam essentiam individualem et totum ipsum individuum: hoc, iudicio istorum et etiam aliorum, stare non potest nec ad propositum sufficere; quia supponit unum quod communiter falsum aestimatur, scilicet quod universalia, secundum quod universalia, sint actu in inferioribus suis et quod essentia individui sit alia ab essentia quorum universalium, cuius falsitas in sequenti quaestione ostenditur. Et praeter hoc oportet adhuc rispondere an essentia individualis seu ipsius individui sit per aliquid additum sibi individuata aut per se ipsam solum sine aliquo addito. Si enim per aliquid additum, tunc adhuc manent omnes rationes praedictae; si autem sine aliquo addito, tunc simpliciter concedunt opinionem istam, scilicet quod individuatio nihil addat ad essentiam ipsius individui individualem seu individuatam.
Alia autem opinio est praedicta multo communior et solemniior, prout credo, quod individuatio aliquid addat ad essentiam individui, ita quod vere est realis differentia inter individuans et individuatum; quae licet in plures vias dividatur, sicut superius est tantum, in hoc tamen conveniunt sibi oomnes fundantque se in rationibus in opponendo tactis, et maxime in sex primis, et etiam quia materia manifeste videtur distingui et determinari per formam et forma contrahi ad determinatum modum existendi et ad esse hic et nunc per materiam.
Quia autem rationes utriusque opinionis valde fortes esse videntur, idcirco fuerent alii qui nisi sunt concordare utramque per quandam distinctionem differentiae et additionis realium essentiarum aut rationum realium aut rationum in solo intellectu existentium, et per hanc nisi sunt satisfacere rationibus utriusque partis.
Dixerunt enim quod quaedam est additio secundum rem implicans realem differentiam interi d quod additur et id cui additur, ita quod realiter habent diversas essentias, sicut est materia et forma; et hoc modo dixerunt quod individuatio nihil addit ad essentiam individui; et argumenta primae opinionis hoc solum concludunt. Alia est additio rationis realis ad rationem realem nullam implicans realem differentiam seu aliquam diversitatem essentiarum; unde nec proprie nec simpliciter dicitur additio, sed solum secunsum quid; sicut in Deo amor addit ad sapientiam et una idea ad aliam et sicut in differentia rationali quae simul est forma et substantialis forma et talis forma, scilicet rationalis et costitutiva hominis et ipsum distinguens ab aliis. Non enim ratio formae in ea dicit aliam essentiam a ratione substantialis formae aut a ratione talis formae, scilicet substantialis. Ne cista dicunt aliam essentiam a ratione costitutivi et distintivi, sed in eadem essentia per omnimodam indifferentiam istae rationes comprehenduntur, et hoc realiter et non solum secundum modum intelligendi nostrum; sicut ratio dextri et sinistri nullam rationem realem dextri et sinistri ponit in lapide qui aliquando est mihi a sinistris et aliquando a dextris, sed solum ponit diversitatem rationum in ipso secundum solum modum intelligendi, licet realem ponat in altero estremo respectu cuius ipse lapis dicitur dexter et sinistre; idem est de aliquo obiecto aliquando scito, aliquando ignorato aut contrarie opinato; et idem de aliquo aliquando dilecto et laudato, aliquando odio habito et vituperato; non enim ponunt aliquam diversitatem rationum in ipsis obiectis nisi secundum modum intelligendi tantum.

Solutio obiectorum

Dixerunt igitur isti quod argumenta primae opinionis nihil concludunt contra secundum modum additionis nec multo minus contra tertium; argumenta autem secundae opinionis, praeter pauca, non concludunt necessario additionem nisi secundum modosecundum; quae autem amplius conculudunt fundant se super aliquo quod communiter non est a sapientibus concessum.
De rationibus autem primae opinionis satis faciliter ostendunt. Omnes enim arguunt, supposito quod fiat additio alicuius essentialis seu accidentalis aliquam essentiam diversam apponentis illi additur; et ideo non plus possunt concludere nisi quod antecedens quod supponitur sit falsum, scilicet quod fiat additio alicuius, sive essentialis sive accidentalis, diversam essentiam apponentis ad id cui additur, si tamen hoc vere et sufficienter concludunt. Et sic uno verbo isti se reputant sufficienter respondisse ad omnes rationes opinionis praedictae.
De rationibus autem secundae opinionis, quia quod dicunt difficilius est ostendere, ideo respondendo ad unamquamque propositum suum astruere nituntur.
Dicunt enim ad primum quod diversitas rationum realium sufficit ad hoc quod non sequatur individuum ad suum superius affermando, ut quod non sequatur: “est homo, ergo hic homo”; quia aliquando sufficit diversus modus accipiendi et intelligendi. Licet enim in Deo idem sit sapientia et voluntas, non tamen sequitur: “scit hoc, ergo vult hoc”. Veritas enim istarum consequentiarum quae fundantur in habitudine superiorum ad inferiora fundamentum habet a re, sed complementum ab intellectu nostro. Fundamentum pro tanto habet in re, quia in unoquoque homine est vere ratio quae est homo et ratio quae est hic homo; pro tanto autem ab intellectu, quia ratio superioritatis et universalitatis secundumquam homo et consimilia intelliguntur ut unum et idem in omnibus individuis non est in re, sed solum in intellectu. Et haec est proprie et directe causa quare talis consequentia non est bona; unde quando dicimus: “est homo”, nos non accipimus humanitatem quae in isto est proprie et distincte, sed accipimus rationem humanitatis, prout secundum intellectum est una in omnibus. Alias optime sequitur quod si iste habet humanitatem, quod habet suam propriam humanitatem; nec in isto est aliqua humanitas quae simpliciter non sit haec humanitas, etiam secundum omnes praedictas opiniones, praeterquam secundum illam quae ponit universalia secundum suam universalitatem esse in rebus. Quamquam enim aliae ponant quod individuatio addat ad humanitatem, humanitas tamen individuata non est alia ab illa cui advonit individuatio, sed penitus eadem. Et posito etiam quod individuatio realiter aliquid differens addat, humanitas tamen cui realiter unitur haec individuatio nullo modo posset uniri alteri individuazioni; unde quantum ad consequentiam ita essent convertibilia sicut si penitus essent eadem; et quantum est de ratione mutuae identitatis et inseparabilitatis plus quam subiectum et propria passio, quia magis inseparabiliter sibi adhaerent quam ista. Unde hoc argumentum non plus cogit illos qui ponunt quod nihil addat realiter differens quam alios.
Ad secundum dicunt quod quaecunque omnino sunt eadem alicui quod realiter est in se et in eis unum et idem inter se omnino sunt eadem; individua autem non sunt sic sibi eadem in aliquo uno tali; in nullo enim uno secundum rem sunt sibi eadem, sed solum in uno secundum intellectum.
Ad tertium dicunt quod individuatio, quantum est de identitate reali, potest praedicari de humanitate, et e contrario; sicut et in Deo divinum amare potest praedicari de suo intelligere. Quia tamen modus praedicandi sequitur modum intelligendi et variatur secundum rationum diversitatem, quamvis nulla sit realis diversitas: ideo individuatio non proprie et recte potest praedicari de humanitate vel de alia re qualunque.
Ad quartum dicunt quod non solum ipsi sed et multi alii concedunt, et prout credo recte et catholice, quod forma habet per se suam individuationem, ita quod nullo modo habet eam aut contrahit ex materia; licet eam habere non possit nisi in relatione ad materiam propriam et, ubi non habet miraculosam existentiam, non etiam nisi in materia propria, sicut nec suam essentiam potest aliter obtinere; quoniam secundum totam suam essentiam est ordinata et relata ad materiam et totaliter impendens eidem. Unde secindum istos non appropriat sibi forma quasi agendo aliquam appropriationem in ea, sed solum hoc dicitur, quia non potest recipere formam nisi sibi appropriatam et adaptatam; nec etiam forma agendo aliquid individuat essentiam materiae nec distinguit eius essentiam secundum se, sed solum secundum actus formales.
Ad quintum dicunt quod in rebus nihil est secundum veritatem commune aut universale, ita quod realiter insit eis communitas seu universalitas, et ideo non oportet apponi aliquid limitans, contrahens et approprians, sed illud idem cui intellectus attribuit universalitatem est vere secundum se proprium et individuum. Potest etiam fieri vis in prima proposizione qua dicitur quod commune per id quod est commune nulli potest appropriari. Potest enim esse sensus: per id quod est commune, id est, in quantum commune seu secundum rationem suae communitatis; et sic propositio est vera. Vel potest esse sensus: per id quod est commune, id est, per illam rem cui attribuitur communitas; et tunc duobus modis: secundum quod illud potest stare pro essentia rei comprehendente pluralitatem rationum realium aut secundum quod stat pro altera illarum solum, scilicet pro ratione naturae absolute absque ratione individuationis. Et primo modo praedicta propositio simpliciter est falsa; secundo modo potest concedi eo modo quo conceditur quod Deus, in quantum intelligit se, non amat se.
Ad sextum dicunt quod individuatio non est accidens, quamvis sit idem quod unitas numeralis. Quomodo tamen cum hoc possit esse in genere quantitatis discretae, quid isti et aliqui alii de hoc dixerint in sequentibus tangetur. Non concedunt autem quod individuatio seu unitas numeralis oriatur a principiis constituentibus rem, saltem unitas et individuatio ipsorummet principiorum; unitas enim compositi oritur suis partibus sicut et ipsum; nec concedunt quod haec unitas sequatur ens cuius est nisi solum secundum intellectum. – Quod autem dicitur quod individuatio potest manere mutata specie non plus tangit ipsos quam alios; quia omnes alii volunt quod ista sit inseparabilis ab essentia individui, sicut si essent omnino eadem; individuatio autem illa quae manet mutata specie fundatur solum in illis quae in tota transmutatione manent immota. Quantum enim destruitur de essentia rei, tantum et de unitate; et quantum per generationem advenit de essentia formali, tantum et de unitate; quamvis non sit plene verum quod eadem res quae prius erat aer sit postea ignis, sed hoc est bene verum quod eadem materia quae prius erat sub forma aeris est postea sub forma ignis; et aliquae formae eodem modo aliquando manent eaedem numero post transumtationem secundum aliquos sapientes.
Ad septimum dicunt quod non solum ipsi, sed fere omnes alii negant in corporalibus individuationem et numeralem distinctionem fieri per quantitatem; quia tamen haec ratio in sequentibus plenius tangetur, ideo ad praesens responsionem eius recitare non curo.
Quid autem de istis opinionibus verius sit sapientorum iudicio derelinquo. Si tamen haberem aliquam tenere, secundam tenerem, quia solemnior et communior est, licet nullam scirem sustinere ad plenum.



QUAESTIO XIII

Septimo quaeritur an universalia sint in individuis suis secundum suam universalitatem an tantum in intellectu.

Et quod sic videtur.

1. Quaecunque sunt sibi similia in aliquo sibi assimilantur; seda moto omni intellectu duo individua eiusdem speciei essent similia secundum speciem deu substantialiter; sed non essent sibi similia in substantia vel natura propria, quoniamper illam a se invicem distinguitur; ergo in natura communi; sed hoc non posset esse, nisi in quantum talis esset in eis; ergo et cetera.
2. Item, quandocunque res intelligitur aliter quam sit, falsus est intellectus; sed si in rebus non est universalitas, quandocunque res intelliguntur esse universales, res intelliguntur aliter quam sint; ergo intellectus sic intelligens esset falsus; hoc autem non est verum; ergo nec illud ex quo sequitur.
3. Item, illud quod competit alicui rei secundum rationem seu definitionem suam verissime sibi competit; sed rebus ipsis quibus intellectus attribuit universalitatem convenit secundum rationem suam non differre, sed esse unum et idem in pluribus; non enim iste, in quantum homo, differet ab illo, nec homo secundum rationem suam differt in hoc et in illo, immo est omnino una et eadem ratio hominis et humanitatis in hoc et in illo existentis; ergo verissime sibi convenit quod sit unum et idem in pluribus; sed hoc est esse universale; non enim est aliud universale quam unum in pluribus individuis vel inferioribus; ergo et cetera.
4. Item, si dicam “Sortes est, ergo Sortes est” nugatio est aut petitio principii aut habitudo convertibilitatis seu totalis identitas et non alia; sed in rebus nihil est nisi individuum vel individuatum, omnes consequentiae ab inferioribus ad superiora secundum rem et veritatem erunt tales; idem enim erit “Sortes est, ergo homo est” quod “Sortes est, ergo Sortes est”, si ita est individuum le “homo” sicut le “Sortes”. Et ita bene sequitur secundum rem “homo est, ergo Sortes est”, sicut si “Sortes est, ergo Sortes est”, et ita cessabit omnis locus ab inferiori ad superius et e contrario et omnes habitudines in eis fundatae; sed hoc videtur absurdum; ergo et cetera.
5. Item, secundum Augustinum, in Epistola ad Nebridium , alia est idea hominis et alia huius hominis; sed diversis ideis correspondent in re diversa ideata; non enim in ideis est diversitas nisi ratione convocationis ideatorum; ergo secundum rem aliud erit homo et aliud hic homo; sed hoc non potest esse, si homo est quid individuum, quia homo individuus et hic homo idem sunt; ergo et cetera.
6. Item, Augustinus vult ibidem quod omnes homines habent unam ideam, in quantum sunt homo, aliam vero et aliam, in quantum hic velille homo; sed non possunt habere unam ideam, nisi repraesentantum ab idea seu ideatum sit in eis unum et idem; ergo et cetera.
7. Item, cum predico hominem de Sorte dicendo “Sortes est homo”, aut predico omnino idem aut diversum; si omnino idem, ergo eadem est praedicatio secundum rem “Sortes est homo” et “Sortes est hic homo”; si non omnino idem, hoc non est, nisi differant sicut universale et particulare; ergo et cetera.
8. Item, universalia sunt ubique et semper secundum Aristotelem et de eis solis est scientia secundum eundem et ipsa sunt potissima obiecta intellectus; sed hoc non est possibile, nisi secundumsuam universalitatem sint in rebus; ergo et cetera.
9. Item, Aristoteles distinguit primam substantiam et secundum; sed ista distinctio est fictitia, si secunda substantia nihil distinctum secundum rem ponit a prima, et si in quantum secunda, est secundum rem nihil, sed solum in intellectu; ergo et cetera.
10. Item, quibus est assegnare in re diversas proprietates et effectus ipsa, in quantum talia, sunt vere in re; sed propriae passiones sequuntur naturas specificas et universales, ita quod non insunt individuis nisi per illas, accidentia vero communia sequuntur individua nec insunt superioribus nisi per ipsa; ergo et cetera.
11. Item, secundum Aristotelem, XI Metaphysicae , sicut particularium sunt principia particularia, ita universalium universalia; sed si nihil sunt in re nisi ut particulata, non habebunt principia universalia, sed solum partiucularia; ergo et cetera.
12. Item, illud quod per aliud et non per se exit in esse differt realiter ab eo quod per se exit in esse; sed universalia exeunt in esse per generationem particularium et non per se; per se enim sunt ingenerabilia et incorruptibilia secundum Aristotelem, per individua autem moventur et generantur, quia secundum eundem moventibus nobis moventur ea quae in nobis sunt, nec secundum eundem generatur homo, nisi quia generatur hic homo; ergo et cetera.

Contra: Avicenna et Commentator Aristotelis dicunt quod solus intellectus facit universalitatem in rebus et quod in rebus nihil est nisik particulare et individuatum.

Respondeo

Ad quaestionem istam dicendum quod circa eam sunt variae opiniones. Quidam enim volunt quod universalia secundum universalitatem suam sint in rebus distincta a suis individuis, ita quod sicut individuum habet suam propriam essentiam individualem et habet sua propria principia particularia, ita universalia habent suam essentiam universalem et sua principia universalia; voluntque quod universalia sint in individuis non sicut forma in materia nec sicut accidens in subiecto nec sicut pars constitutiva in suo toto nec secundumaliquem modumessendi in nisi solum secundum illum modum quo superius est in suo inferiori et totum universale in sua parte subiectiva. Dicunt etiam quod individua et inferiora in suis universalibus sunt sibi substantialiter similia et solum ita quod ipsa universalia sunt quaedam similitudo ipsorumindividuorum; voluntque quod causentur a suis individuis seu inferioribus per quandam resultationem et quod corrumptantur ipsis corruptis, ita quod non possunt actu esse sine eis aut nisi in eis.
Alii vero dicunt quod universalia habent quoddam esse habitudinale seu potentiale in se insis quod vocant esse essentiae et secundum hoc esse manent ipsis individuis destructis, aliud vero habent in suis individuis, quod vocant esse actuale; et secundum hoc esse non manent individuis destructis nec secundum hoc esse habent universalitatem, immo sunt particulata et moltiplicata in suis individuis; secundum vero primum esse habent veram universalitatem sine aliqua individuatione.
Tertii sunt qui volunt quod universalia nullam habeant universalitatem nisi solum in intellectu et secundum intellectum, ita quod nihil sit in rebus extra intellectum aliquo modo nisi particulare et individuatum; et isti negant omnia supradicta quae praedicti modiponunt. Iste autem modus dicendi solemnior est et communior et verior, prout credo.
Primus enim modus non videtur esse verus, quinque enim ponit impossibilia, prout credo. Quorum primum est quod universalitas sit in actu et hoc distincta ab essentia particularium; secundum vero est quod aliquid sit compositum ex principiis universalibus; tertium vero quod huiusmodi universalia sint inn particularibus et hoc solum illo modoessendi in quo superiora dicuntur esse in inferioribus; quartum autem quod universale hoc sit similitudo individuorum in qua sibi assimilentur; quintum vero quod generetur ad generationem individuorum et hoc resultando ex eis et quod corrumpatur ipsis corruptis.
Primum quidem est impossibile, ut videtur. Si enim universale est in actu, oportet quod cadat sub generalibus divisionibus entis; quod enim non cadit sub generalibus divisionibus entis nullo modo est sub ente, quia membra divisionis sufficienter accepta convertuntur cum ente diviso. Inter alias autem divisiones entis hae dividunt ens generalissime acceptum: scilicet finitum et infinitum, causatum et non causatum, dependens et independens, aeternum et non aeternum, corruptibile et incorruptibile, simplex et compositum, vivens et non vivens, potentia et actus, operans et non operans seu potens operari et non potens, spirituale et corporale seu extensum et non extensum, simpliciter et secundum quid, ens per se et ens in alio, substantia et accidens seu substantiale et accidentale, idem et diversum, unum et multa.
Oportet igitur quod universale, si est actu, sit finitum aut infinitum. Si autem est finitum, tunc non est universale; quia universalis ratio est quod, quantum est de se, possit esse actu in infinitis nec est defectus a parte eius. Si autem habet essentiam finitam, habebit et potestatem existendi in aliis et continenti ea finitam; et tunc in tot poterit esse actu quod simul cum illis non poterit esse in pluribus; cum etiam universale abstrahat ab hic et nunc et ab omni limitatione omnis individuationis: necessario erit simpliciter infinitum; et tamen isti qui hoc ponunt volunt alibi quod praeter solum Deum nihil possit esse infinitum in actu; et credo quod vere, sicut suo loco alibi ostensum.
Erit etiam aeternum, quia secundum rationem suam est abstractam ab omni tempore et ab omni mensura durationis limitata, sive a parte ante sive a parte post, et quia quantum erit de se, posset esse in individuis ab aeterno et praesentialiter attingere totam aeternitatem, quia per accidens omnino respicit eius ratio prius et posterius nec est defectus a parte suae rationis quin habeat ista. Si autem non esset aeternum, nullo modo possent competere ista sibi, et maxime secundum istos qui volunt alibi quod nihil praeter Deum possit esse aeternum et maxime sine successione; et credo quod vere, sicut alibi est ostensum ubi tam secundum istos quam secundum veritatem est probatum quod omne tale est independens et increatum et omnino incorruptibile.
Erit etiam universale simplex aut compositum; et quidem ex praemissis conditionibus sequitur quod sit simplicissimum, quia nulli composito praemissae conditiones convenire possunt. Tamen secundum eos ipsa sunt composita; et hoc ipsum oportet quod ponant, quia universale quod est species constituitur ex genere et differentiis et universale individuorum compositorum habet intra se rationem universalem partium seu principiorum componentium ipsum individuum; unde universale substantiarum comprehendit materiam et formam universaliter accepta et universale quantitatis vel continui et discreti comprehendit necessario rationem partium illarum sine quibus non est intelligere continuum nec divisum nec divisibilitatem. Si autem in universalibus est dare compositionem per se et secundum propriam rationem: ergo et dissolubilitatem erit dare in eis secundum propriam rationem, et erit ibi dare materiam infinitam informatam forma universali et infinita quae habebit omnem rationem per se convenientem materiae. Et ita convenite ei quod per se sit mobilis a variis formis ad formas varias; et sic in universalibus per se et secundum se poterit esse motus, sicut et in particularibus; et erit dare in eis eandem naturam duplicatam, dans relationes oppositas respectu eiusdem habentem, nam animal universale erit pars constitutiva hominia; et tunc erit in eo sicut pars constitutiva in suo toto et nihilominus erit ibi animal genus hominis, quod erit in homine solum sicut totum in parte subiectiva. Quomodo etiam idem animal universaleerit simul pars hominis et asini simul contractum per plures differentias et cum hoc manens illimutatum? erit etiam dare in eis mutuas inclinationes et unibilitates et breviter omnia quae requiruntur ad huiusmodi compositiones.
Universale etiam rerum vivarum sensitivarum et intellectualium habebit vitam universalem et intellectum et voluntatem etiam liberam, sapientiam et amorem universalem et omnes habitus et operationes et passiones universales, omnibus enim istis est dare specie set genera; et erit amor universalis in voluntate universali sicut in subiecto et operationes universales quae sunt species et genera operationum particularium, ut intelligere et sentire, nutrire, generare, augere, movere qualitercunque specificate accepta erunt a potentiis universalibus sicut a principiis operativis.
Et ex omnibus istis sequitur quod vere erit ibi potentia et actus, licet ex divisione ipsa hoc ipsum necessario ponere cogantur; quia aut erunt actus purus aut potentia pura aut composita ex utroque.
Ex praemissis etiam sequitur quod erunt operantia et potentia operari et tamen nihilominus ratione coguntur ponere contrarium; quia operationes et passiones, actus et habitus non possunt esse nisi circa singularia et in singularibus; et e contrario ubi est dare veritatem plenam et actualitatem formarum et materiarum, ibi est necessario dare potestatem agendi et patiendi.
Universale etiam hominum habebit corpus habens cor et cerebrum et ceteras partes cum perfecta organizatione et composizione partium sic ordinatarum universaliter sicut in homine particulari particulariter; et illud corpus erit vere vegetatum, sensificatum, et breciter, omnia habebit quaecunque corpori humano possunt attribui universaliter; unde habebit quantitates, continuitates, dilatationes, divisiones, diminutiones, aggregationes, rarefactiones, condensationes, asperitates, caliditates, universales et breviter omnes corporales transmutationes et proprietates quorum particularia particulari corpori competere possunt; erit enim in huiusmodi universalibus compositio et aggregatio omnium praedicamentorum universaliter, sicut est in particularibus particulariter.
Erit etiam universale ens simpliciter aut secundum quid, et quidem ex praemissis conditionibus sequitur quod sint entia perfectissima et magis quam particularia, quanto maiorem ambitum essentiae et potentiae habent et quanto magis sunt abstracta a conditionibus limitantibus et contra hentibus et ab omni mobilitate, motu et successione. Quaecunque etiam habent actum seu formam simpliciter et non secundum quid ipsa sunt simpliciter entia. Sed universalia sunt huiusmodi, quia tota ratio formae et totius speciei et omnes definitiones entium ita perfecte et simpliciter conveniunt universalibus sicut et particularibus, immo principalius convenient ei set magis per se et primo.
Et ex iis et praemissis sequitur quod sint per se entia et non in alio, saltem universalia substantiarum; cum enim materiae non competat esse in alio et ipsa per se habeant materiam universalem sibi propriam, cum etiam non vere sint substantiae, nisi sint per se entia et cum habeant omnia quae exiguntur ad per se existendum, scilicet formam et materiam: non erit dare quare non sint per se entia. Ex quo etiam non potest eis competere esse in alio nisi forte illo modo essendi in quo superius est in inferiori: ergo irrefragabiliter sequetut quod secundum omnes alio modos habeant per se et in se existere et ita quod vere habeant rationem suppositi; quia non omnis modus essendi in aufert hanc rationem per se existendi, quia non esse in loco, sed solum esse in alio sicut pars in toto aut sicut accidens in subiecto, et ad minus non aufert esse in alio sicut totum in parte, sed potius, ut videtur concludit, quia suppositum quodammodo se habet tanquam totum ad ea quorum est suppositum; quamvis et iste modus essendi in realiter nihil ponat, sicut infra tangetur.
Erit etiam ipsis individuis substantiale aut accidentale; alias se habebit ad ea sicut una substantia ab eis quantum ad esse et essentiam distincta et separata. Essentiale autem non potest esse, quin aliquo modo faciat ad constitutionem et complementum essentiae particularis; quod esse non potest, nisi esset particulare, quia particuare non constituitur nisi ex particularibus; et quomodocunque esset eis essentiale, tunc individuum non haberet totam suam essentiam distinctam ab essentia universali nec omnia principia constituentia essentiam individui essent distincta a principiis constituentibus essentiam universalem: Accidentale autem esse nonn potest, quin amittat rationem universalis; tum quia superiora essentialiter et in quid praedicantur de inferioribus nec possunt intelligi sine eis; et quia accidens non habet maiorem ambitum quam suum subiectum, unde non potest esse extra ipsum.
Erit etiam universale huiusmodi omnino idem cum suis individuis aut omnino diversum aut partim idem et partim diversum. Si autem est omnino idem, tunc praedicta positio omnino evacuatur. Si autem omnino diversum, tunc universalia nihil facerent ad intellectum rerum individualium nec ad constitutionem earum falsoque praedicabuntur de eis falsumque erit quod definitio hominis et huius hominis sit eadem. Et tamen in dictis huius positionis includitur quod sint omnino distinctae aeque aut amplius quam accidens a subiecto aut quam essentia materiae ab essentia suae formae; ponit enim universalia habere suam essentiam universalem et sua principia universalia et essentiam individui singularem cum suis principiis; nec vult quod universalia intrent essentiam individui tanquam partes eius constitutivae, immo potius quod ipsa causentur et resultent ab ipsa essentia individuali; et ita oportet quod distinguantur a bea sicut effectus a sua causa. Ratio nihilominus ad hoc cogit quod si ponantur in actu, quod sint perfecte diversa a suis individuis; essentia enim et definitio aliqua abita universaliter et partecipata particulariter non est abita univoce sed analogice; sic autem se haberet universale ad suum singolare quod haberet rationem suae definitionis universaliter et secundum suum totum ambitum et primo et per se, particulare autem particulariter et non secundum totum eius ambitum et secondario. Si etiam universale est similitudo resultans ab individuis, tunc different analogice, modo tamen contrario; quia omnis similitudo resultans ab alio participat rationem eius a quo resultat semipiene et per posterius et omnino analogice, sicut alibi est ostensum. Et hoc vult Dionysius, libro De divinis nominibus, capitulo 2 circa finem . Et tamen posito quod essent univoca: oportet quod haberent iterum aliquod universale commune utrique et superius ad utrumque et resultans ex eis. Si autem est partim idem et partim diversum, hoc non potest esse nisi tribus modis: aut quia habet totam essentiam individualem et ultra hoc aliquid addit; aut quia non dicit totam essentiam individualem sed aliquam partem eius, nihil tamen addendo; aut quia est compositum ex aliqua parte essentiae individui et ex aliquo alio addito quod non est de essentia individui. Et quidem quantum ad illud quod habebit intra se de essentia individui, sive totam sive partem eius, semper habebimus propositum; quantum vero ad illud aliud quod erit alienum ab essentia individui nihil facies ad intellectum vel scientiam eius nec ad constitutionem nec secundum illud poterit de eo praedicari; et tamen certum est quod universalia nihil addunt ad essentiam individui secundum modum intelligendi nostrum, sed per hoc solum distinguuntur ab individuo quod non includunt in sua ratione conditiones individuales; non est etiam possibile in eis intelligere compositionem huiusmodi, sicut faciliter multis viis potest ostendi.
Erit etiam universale simul unum et multa et etiam quodlibet individuum eius; erunt enim multi homines et multae humanitates in homine singolari et erit hic homo et praeter hoc erit homo; et secundum quodlibet istorum habebit aliam et aliam humanitatem et animalitatem et corporeitatem et aliam substantiam; homo etiam universalis habebit animalitatem partem sui, et ultra hoc erit aliud animal quod erit totum universale et ad ipsum et ad asinum; et fere omnia inconvenientia quae ostendit Aristoteles sequi de universalibus seu ideis videntur sequi ad positionem istam.
Secundum etiam, scilicet quod universale sit compositum, ex principiis universalibus, ex prioribus divisionibus enti set specialiter ex illa de semplici et composito apparet esse inconveniens; et hoc ipsum posset ostendi ex divisione unius et multi.
Tertium autem, hoc scilicet quod universalia sint in particularibus, et hoc solo illo modo essendi in quo superiora dicuntur esse in inferioribus, licet ex praemissis satis apparere possit impossibile, nihilominus tamen sequitur quod infinitum erit in finito; et cum ratio universalis non sit maior in omnibus individuis simul acceptis quam in uno solo – ita enim perfecte est tota ratio hominis in homine isto sicut in omnibus simul, nihil enim additur ad rationem eius per hoc quod est in hoc et in illo, nec ambitus suae existentiae actualis qua actu existit in pluribus includitur in ratione eius, sed solum potestas existendi quam totam habet, ubicunque sit - : oportet quod quicquid est eius contineatur perfecte et totaliter a quolibet individuo suo, ita quod sicut Deus totus est ubique, sic et ipsa sit in suis individuis. Si etiam tota essentia universalis et totum quicquid est eius non esset in hoc individuo, tunc aliquid de ipso universali deesset huic individuo; cum etiam universale de se sit abstractum ab hic et nunc, videtur quod non solum extendat se afd existendum in hoc vel in illo, sed etiam erit in omnibus rebus; et ita humanitas esset in terra et in omnibus quae in terra sunt et in caelo et in omnibus caelestibus; licet enim possit dici quod non potest esse nisi in suis individuis nisi solum per accidens, quia alia loca non conveniunt ei nisi per sua individua: tamen qui considerat rationem universalis essentiae et naturae videbit ibi esse magnitudinem infinitam necessario attingentem omnia impossibilem circumcludi a quocunque finito.
Item quomodo illud quo est in me potest omnino idem esse in uno alio qui nullam habet ad me contiguationem? erit enim unum et idem universale ut existens in hoc omnino distinctum et separatum a se ipso esistente in alio; nullam enimm rem ponimus posse esse in pluribus rebus aut in pluribus partibus loci, nisi illa habeant inter se aliquam contiguationem aut aliquam coniunctionem contiguationi aequivqalentem, sicut est in spiritualibus. – Item, omne quod vere est in aliquo oportet quod aliquo modo adhaereat ei sive inaherendo sive solum assistendo. Nullum autem istorum potest dari huic modo essendi in. Universale enim nulli parti sui individui assistit vel inhaeret et ita per consequens nec toti; non enim totum dicit ita aliud a suis partibus aut habet aliquam potentiam receptivam aliam a potentia partium quod aliquid possit ei assistere vel inhaerere, ita quod nullo modo assistat vel inhaereat alicui partium suarum nec omnibus in simul aggregatis; universale enim hominis non poterit esse in manu vel in capite nec in anima nec in corpore nec in ambobus insimul acceptis; quia tunc aut totum esset in corpore aut totum esset in anima aut una pars eius in corpore et alia in anima. – Si etiam universale non inhaeret suis inferioribus, sed solum assistit eis: tunc ipsum est vere in se ipso existens, ita perfecte habens existentiam substantialem distinctam a suo individuo sicut locatum a loco et etiam perfectius; quia ista saltem in recipiendo se mutuo aliquid patiuntur. – Item, illud quod nullo modo inhaeret alteri ut subiecto aut ut materiae aut saltem ut patienti habet necessario in se ipso existentiam absolutam.
Quartum autem, hoc scilicet quod universale sit similitudo quorum individuorum in qua sibi invicem assimilentur, aut videtur nihil dictu aut impossibilia implicare. Secundum istos enim unum individuum non assimilatur alteri in sua essentia individuali nec secundum eam; ergo ex hoc solum sunt sibi similia, quia unum et iem universale est in eis; et hoc magis deberet dici identitas vere realis quam sunt sibi eadem in aliquo quod vere est in hoc et in illo idem numero eo modo saltem quo Deus dicitur esse in hoc et in illo idem numero. – Praeterea, cum res non assimilentur sibi nisi in formis suis aut in materia, et universale non sit forma nec materia individui nec aliquid inhaerens ei: non video quomodo in eo et per eum individua possint dici sibi similia. Non enim una creatura est alteri similis per hoc quia idem angelus vel Deus est in eis, nisi forte dicatur quod universale est forma universalis sui individui. Sed hoc nihil est dictu; sumitur enim hic nomen formae aequivoce, ita quod nomini formae in hoc loco nullum est dare intellectum proprium qui faciat ad propositum; non enim in materia universali erit vere forma informans et perficiens materiam particularem nec aliquod individuum erit vere materia informata a suo universali nec erit constitutum per ipsum in aliquo formali actu essendi. Et si esset, tunc ex ipso et suo universali constitueretur quaedam tertia natura, sicut vere constituitur ex materia et forma; tunc etiam universale vere inhaereret individuo suo, sicut forma vere inhaeret materiae suae, et adaequaretur eidem, sicut forma adaequatur suae materiae.
Item, quaecunque assimilantur sibi in tertio prius oportet quod ipsa assililentur et sint similia illi tertio; alias non sibi assimilantur in illo; ergo quodlibet individuorum erit simile suo universali et per eandem rationem erunt similia in tertio et sic in infinitum. – Item, si individua sunt sibi similia in suo universali, tunc posito quod per divinam virtutem impediatur quod ab individuuis non generetur aliquod universale – quod si est per resultationem ab eis, nullus sani intellectus negabit Deum posse hoc facere - : tunc, inquam, non essent individua eiusdem speciei sibi substantialiter similia nec eiusdem speciei, nec iste homo et ille posset tunc dici homo aut animal, ita quod homo simul et eodem modo de utroque praedicaretur. Cum etiam intellectus possit intelligere quodcunque sine illo a quo nullo modo dependet et sine illo quod non intrat essentiam eius: tunc intellectus posset intelligere omnia individua eiusdem speciei sine suis universalibus secundum suas proprias essentias individuales; et tunc secundum hanc intelligentiam non intelligeret ea sibi esse similia nec aliquam unam rationem intelligeret in eis: unde non intelligeret tunc unam rationem humanitatis in duobus hominibus. Quod unusquisque secum diligenter pertractans, sicut credo, inveniet esse falsum.
Quintum vero, hoc scilicet quod generetur a suis individuis et hoc resultando ex eis et quod corrumpatur ipsis corruptis, ostendit consummationem omnis impossibilitati set contradictionis. Omne enim quod de novo generatur et exit in esse prius non erat et maxime quando ipsa essentia generatur, sicut est in iis quae generantur per resultationem. Homo igitur universalis non erat in alio homine, ex quo de novo est generatus ex isto homine. – Forte dicetur quod ex nullo individuorum quorum generatur simpliciter, sed solum generatur in hoc. Sed hoc nihil est, quia generatio principalius respicit ipsum genitum quam locum suae generationis seu quam alias circumstantias eius; quod enim secundum se non generatur nullo modo generatur in Hoc; non enim additio huius quod dico “in hoc” est additio distrahens vel diminuens a veritate generationis. Si etiam ipsum universale secundum se non generatur: tunc ipsum dici “generari in hoc” non erit aliud nisi quod adgeneratur sibi haec conditio quae est in hoc aut quia ipsum individuum efficitur sibi de novo praesens; per nullum autem istorum posset dici resultare a suis individuis nec esse similitudo eorum. Et idem sequitur de corruptione, contrario tamen modo; quia quod corruptum est et maxime secundum essentiam suam ipsum est vere non ens; et ita corrupto uno homine annihilaretur simpliciter totus universalis homo.
Item, nulles effectus potest esse latioris ambitus et alitioris quam sua causa, maxime illiqui secundum essentiam et esse sunt a sua causa, sicut sunt similitudines resultantes. Ex particulari igitur non resultabit nisi similitudo particularis. – Item, omnis similitudo resultans est aliqua forma facta in certo patiente et subiecto; non enim aliquid potest fieri ab agente creato nisi in certo patiente et subiecto. Erit ergo materia universalis, et omne universale vere forma, vere inhaerens et informans patiens in quo est recepita et illi patienti erit accidentalis, quia nulla forma substantialis potest exire per resultationem ab agente creato sicut alibi est probatum,quamvis sit similitudo formae substantialis; quia per illam non poterit subsistere in actu subiectum eam resipiens. – Item, illud a quo resultat similitudo est vere causa efficiens eius; et ita materia erit causa efficiens suae similitudinis. – Item, impossibile est quod ab agente creato generetur substantia secundum materiam suam et formam et hoc non de aliquo; hoc enim esset vere creatio,sicut alibi est probatum. Secundum hoc autem ex individuis generabuntur substantiae universales tam secundum materiam suam quam secundum formam et non de aliquo materiali. – Item, nullum agens, in quantum agens, set patiens; sed totum individuum secundum omne quod habet particulare est generans universalia; ergo non poterunt esse in ipso, saltem in quantum ex eo resultant. – Iem, impossibile est unum et idem secundum totam suam essentiam generari uno et eodem modo et immediate a pluribus causis non sibi invicem coordinatis nec in eodem tempore existentibus; sed secundum hoc tota essentia universalium generabitur uno et eodem modo et immediate a quolibet quorum individuorum etiam non simul existentium.
Item, nulla essentia creata potest habere plures substantificationes nec plura esse et ita nec plura supposta; secundum hoc autem una et eadem essentia universalis hoc habebit, quia in quolibet individuorum quorum habebit aliud esse et aliam substantificationem et aliud suppositum. – Item, nullum agens creatum secundum unam et eamdem virtutem potest agere duos effectus immediatos omnino diversorum generum; sed secundun hoc eadem lux et idem calor et quaelibet virtus activa particularis habebit effectus immediatos diversorum generum, scilicet similitudinem universalem et similitudinem particularem per quam movent res particulares. – Item, nihil generat aliquid secundum illud quod est sibi dissimile et quasi oppositum; ergo individualis essentia non generabit universalitatem secundum aliquid individuale. – Item, individuum magis est distinctum ab alio individuo quam idem seu simile; ergo magis debet generare dissimile quam simile; et cum per suam essentiam singularem nullo modo sit simile alteri individuo secundum istos: tunc secundum eam potius debebit generare universale dissimile quam simile. – Item, sicut ab isto et illo homine resultabit species, scilicet homo universalis: ita a specie hominis et asini resiltabit genus, scilicet universale animal et ab illo suum genus et sic usque ad supremum; et ita Sortes erit homo per humanitatem individualem et ultra hoc erit homo universalis per humanitatem universalem et habebit intra se tres animalitates, scilicet individualem et animalitatem quae est pars hominis universalis et animalitatem quae resultabit ab homine universali, et habebit tot substantias quot sunt genera et species in praedicamento substantiae. – Haec et alia inconvenientia videntur implicari in hac positione; quae si vere implicantur, haec positio non solum est falsa, sede t omnium principiorum metaphysicalium fere destructiva et naturalium et multa implicans fidei catholicae contraria.
Secunda etiam positio consimilia implicare videtur. Si enim universalia extra sua individua habent aliquod esse secundum quod et fuerunt antea et manent postea: secundum hoc esse nihil sunt de essentia individuorum nec praedicantur de eis nec aliquid valent ad cognitionem et constitutionem eorum, immo erunt omnino aliae essentiae nihil spectantes ad ista individua nec cum eis aliquam univocationem habentia nec aliquo modo aliquid quod sit in individuis poterit esse idem cum illis universalibus quae sunt extra individua in illo esse habitudinali. – Illud etiam esse habitudinale aut est aliquid creatum aut non et aut fundatur in aliquo ente creato aut non et aut sunt de illa potentia seu de illo esse habitudinali educibilia in actum aut non et aut sunt infinita et aeterna aut non: et quamcunque partem divisionum istarum concesseris, inconvenientia magna sequuntur,sicut pertractanti faciliter patere potest. Et idem est de aliis divisionibus superius nominatis. – Si etiam non sunt in actu, sed solum in potentia, tunc per tale esse non poterit veraciter dici homo esse animal omnibus individuis destructis, sed tantum hominem posse esse animal; et tamen ratio huius positionis potissima fuit verificatio propositionum necessarium, ut istius “homo est animal” et consimilium quae videntur esse verae omnibus individuis destructis sicut et ipsis existentibus et verificatio habitudinum generis ad speciem et superiorum ad inferiora super quibus fundantur consequentiae scientiae. Et tamen si ipsa non sunt actu, sed solum in potentia: tunc nec habitudines eorum et consequentiae erunt actu, sed solum in potentia, nec propter talem existentiam poterunt esse causa et materia scientiarum in actu. Sed solum in potentia. Et si propter hoc esse essent verae propositiones praedictae et habitudines, si Deus destrueret illud esse aut si non creasset – quod nullus catholicus nec sani intellectus negabit Deum posse - : tunc non essent verae huiusmodi propositiones et habitudines nec intellectus earum. Cum etiam Deus posset facere individua non facendo universalia in illo esse potenziali: tunc de individuis nulla talis praedicatio nec habitudo nec scientia esset vera, quamvis rationes ipsae quantum valeant in respondendo ad articola tangetur. Responsiones autem quae contra istam positionem possunt fieri non amplius pertracto, quia ex rationibus factis ad alteram positionem potest patere via et modus deductionis earum.
Tertium igitur modum tanquam saniorem et magis catholicum concedo et quia conditiones eius ex responsione argumentorum patere possunt: ideo breviterrespondendum ad argumenta.


Solutio Obiectorum

Ad primum igitur dicendum quod prima propositio est falsa. Non enim aliqua sibi assimilantur in aliquo tertio, nisi illud terium accipias secundum intellectum tantum aut per modum exemplaris eo modo quo omniqa ideata ab eadem idea possunt dici sibi esse similia in illa. – Quod autem dicitur post, quod individua non sunt sibi similia in natura propria: si sit sensus quod non assimilantur sibi in ea tanquam in alio tertio communiter ab eis partecipata, vera est. Sed similitudo non exigit tale tertium, immo potius contrarium. Unde individua possunt dici sibi similia in natura propria, quia natura propria unius est talis qualis alterius, et amplius non exigitur ad rationem similitudinis; non enim exigitur quod similia participent aliquid idem secundum rem, sed quod unum participet vel sit tale quale alterum est aut quale participiat. Illud ergo in quo sunt similia poteste t debet esse distinctum realiter in eis, sed tamen non difforme seu dissimile, sed uniforme et simile. – Quodsi dicatur quod omne simile est simile alteri per aliquid quod participat et ita, si essentia unius est similis alteri, aliquid participat in quo est ei simili set sic in infinitum, si illud per quod sunt similia non debet esse idem in utroque secundum rem, sed solum simile: dicendum quod non omne simile est simile per aliquid participatum, immo omnes formae sibi similes sunt sibi simile per se ipsas. Quod ex hoc apparet: quia ipsis solis intellectis, ita quod nihil aliud ab intellectu apprehendatur, intelligentur sibi esse similes et uniformes; et omni alia similitudine seu essentia ab eis divina virtute vel per intellectum amota seu circumscripta, adhuc essent sibi simile set secundum reme t secundum intellectum et eiusdem speciei.
Ad secundum dicendum quod quando res intelliguntur esse universales secundum modum intelligendi solum, res non intelliguntur aliter quam sit; sed bene intelligerentur aliter quam sint, si intelligerentur habere universalitatem, prout sint extra intellectum; hoc autem intellectus non facit. Ut autem hoc clarius eluceat, sciendum quod intellectus non solum potest distinguere intere a quae sunt subiecto, tempore et loco distincta, sed et inter ea quae sunt inseparabilia, et non solum interi sta, sed etiam inter duas rationes quae in re nullam habent distinctionem, licet utraque veraciter sit in re; sicut in Deo distinguit rationem intellectus a ratione voluntatis et in Patre rationem productivam FIlii a ratione productiva Spiritus Sancti. Sive igitur individuatio et individuantia sint inseparabilia ab essentia individuata, sive omnino sint eadem, diversas tamen rationes eiusdem rei dicentia: intellectus poterit distinguere inter rationem essentiae et inter rationem individuationis suae; non quod intelligat unum esse sine altero aut posse esse, sed per hoc quod intelliget unum non esse aliud aut unam rationem non esse aliam, licet sint eadem res, et per hoc quod intelliget unum nonn intelligendo aliud. Inter diversas enim rationes, quamvis sint idem secundum rem, potest cadere ordo secundum intellectum, sicut inter rationem enti set substantiae et sicut in Deo inter rationem intellectus et voluntatis; unum enim cadit prius in intellectu quam reliquum, quia voluntas intelligitur se habere per additionem ad intellectum et per posterius; et talium primum potest intelligi ab intellectu absque hoc quod aliud apprehendatur.Sic autem se habet ratio individuationis ad rationem essentiae, sive sit eadem realiter cu mea sive differens. Et ideo ratio essentiae potest intelligi absolute non-cointelligendo suam individuationem nec cointelligendo aliquem respectum eius ad hoc individuum vel ad hic et nunc. Et in tali ratione sic intellecta intellectus non apprehendit aliquam distinctionem et ideo, cum pluribus attribuit eam secundum hunc modum intelligendi, videtur unum et idem attributum esse pluribus, licet bene videat intellectus quod non propter hoc aliquid unum secundum rem et veritatem est attributum pluribus. Et ideo vere potest eam dicere ut unam et indifferentem, in quantum est sic intellecta, et unitate tali quae non est aliud quam privatio distinctionis et individuationis in apprehensione eius seu privatio distinctionis et individuationis in ipsa respectu talis actus et talis modi intelligendi; intelligitur enim non cointellecta distinctione et individuatione quam habet in re. Dicere autem eam sic unam et dicere eam universalem idem sunt omnino. Ex hoc autem non sequitur quod res secundum veritatem sit universalis aut quod intellectus intelligat eam realiter esse universalem, sed solum quod intelligat eam esse universalem, prout sic intellecta et prout est intellectui tali modo obiecta. Unde etiam ex hoc non sequetur quod in intellectu sit aliqua vera universalitas, sed solum quod aliquid repraesentetur quasi universale ab actu et specie intellectuali quasi universale et hoc modo dicto.
Ad tertium dicendum quod aliud est dicere quod humanitati et consimilibus conveniat secundum rationem suam non differre in pluribus et aliud quod per eam non convenite t differre in pluribus; sicut quamvis per humanitatem non conveniat mihi esse album, non tamen propter hoc per humanitatem convenit mihi non esse album aut esse non album; quia si sic, tunc nunquam posset aliquis homo esse albus. Minor igitur praedictae rationis est falsa, nisi forte dicatur quod convenit ei non differre, prout est sic intellecta. Non est etiam verum quod una et eadem ratio humanitatis secundum rem sit in hoc et in illo, sed solum secundum intellectum, et hoc non nisi modo praedicto. – Quod autem supposui quod secundum tamen rationem non conveniat sibi differre, non ex hoc praeiudicatur illi opinioni quae vult rationem individuationis omnino esse idem realiter cum illa, quia tunc diversis viis potest utrumque verificari, quod scilicet secundum se non conveniat sibi differre et quod secundum se conveniat ei; sicut wt utraque istarum diversis rationibus vera est, ista scilicet “intelligere Dei, in quantum intelligere, est suum amare” et eius opposita, haec scilicet, “intelligere Dei, in quantum intelligere, non est suum amare”, sicut alibi est ostenusm. Posito etiam quod secundum se non conveniat ei differre, non propter hoc sequitur quod ipsa non sit vere differens, sed solum quod differentia quam habet non convenit ei per talem rationem, sed si convenit ei, convenit ei per aliam.
Ad quartum dicendum quod sicut intellectus distinguit inter duas rationes quae secundum rem non habent inter se diversitatem realem seu essentialem et sicut duae tales rationes possunt habere inter se ordinem prioritatis et posterioritatis per respectum ad intellectum quem non habent inre: ita et possunt ex tali modo intelligendi consimiles praedicationes, consequentiae et habitudines formari. Unde in Deo secundum modum intelligendi non sequitur “est ens, ergo est sapiens”, sicut sequitur “est sapiens, ergo est ens”; ratio enim sapientiae se habet ad rationem entis per modum addenti set contrahentis et ita per modum inferiori set posterioris. In nobis etiam nullus sani intellectus dicet qyuod sapientia secundum rem addat aliquid ad rationem essentiae, quia sic in ea esset compositio essentiae et sapientiae et in illo etiam quod adderetur; quia ipsum haberet rationem essentiae et ultra hoc rationem specialis essentiae, utpote talis vel talis, et sic esset processus in infinitum. Et idem est in omnibus aliis accidentibus et rebus. Et tamen intellectus intelligit rstionem sapientiae et cuiuslibet specialis essentiae se habere per modum additionis inferioris et posterioris ad rationem essentiae communiter et absolute acceptae. Unde non sequitur, “istud est essentia, ergo est sapientia”, et sic de aliis. Quamvis igitur in re non sint tales habitudines, est tamen ibi aliquid unde intellectus potest eas formare et intelligere; quia in re est pluritas rationum quae etsi secundum se non habeant differentiam neque ordinem et ita nec realem habitudinem, habent tamen per respectum ad intellectum, hoc est dictu; etsi in se non habeant, aptae natae sunt sic intelligi, in tali scilicet habitudine et in tali ordine. Sunt igitur in rebus tales habitudines, ad minus secundum aptitudinem intelligibilitatis; quamvis aliquando, ubi est realis diversitas, sint secundum veritatem et plenam actualitatem. Non igitur erit in talibus nugatio, quia nugatio non fit ex identitate significati realis, sed ex identitate rationis significatae; alias omnes praedicationes de Deo factae essent nugatoriae. Sortes autem et Sortes non solum habent idem significatum secundum rem, sed etiam secundum rationem, quod non habent Sorte set homo. Non etiam erit ibi habitudo convertibilitatis secundum modum intelligendi et secundum aptitudinem intelligibilitatis, quamquam, prout sunt inre, essent omnino idem et convertibilia, sicut ex supradictis patet; et ideo non oportet quod cessent loci et habitudines inferiorum ad superiora et e contrario.
Et per hoc patet ad septimum. Licet enim cum dico “Sortes est homo”, praedicem omnino idem secundum rem, non tamen omnino idem secundum rationem; et ideo non oportet quod eadem sit praedicatio “Sortes est homo” et “Sortes est hic homo”, quia praedicatio plus respicit rationem quam realem identitatem; et quamquam esset eadem praedicatio, quantum ad rem, nihilominus tamen esset diversa secundum rationem. Si autem individuatio non realiter differt ab essentia individuata, tunc facilius patet quod dicitur.
Ad quintum dicendum quod si noster intellectus potest distinguere et distincte apprehendere diversas rationes in una semplici essentia per omnimodam indifferentiam comprehensas, multo magis hoc potest divinus intellectus; et ideo alia potest esse idea hominis et huius hominis, ita tamen quod non intelligas eas sic distinctas sicut ideam hominis et lapidis. Sed sicut in intellectu nostro ratio sapientiae se habet per additionem ad rationem entis seu essentiae: sic idea huius hominis ad ideam hominis; addit enim ad ideam hominis rationem individuationis per quam iste homo et iste. Et ideo una est idea hominis et omnium hominum, in quantum homo; alia tamen et alia ipsorum, in quantum isti et individui, quamquam non totaliter alia et alia, sed solum quantum ad rationes individuationum additas ad rationem hominis. Nec intelligo per hoc quod in Deo sit alietas idearum secundum rem, sed solum eo modo quo in eo ratio sapientiae dicitur alia a ratione amoris. – Ad id etiam quod dicitur quod in ideis non ponitur diversitas nisi ratione diversitatis convocatorum seu ideatorum: si loquaris de diversitate reali, non est verum; quia res antequam essent, nullam habebant diversitatem realem, nec divinum intelligere et velle haberent diversas rationes respectu eiusdem obiecti creati. Sufficit igitur in ideatis diversitas intelligibili set diversitas rationis ad alietatem idearum, quia etiam in nobis ad diversificationem habituum et potentiarum sufficit frequenter diversitas solius rationis obiectivae; sicut apparet, quando intelligimus et amamus Deum, cum in obiecto divino nulla sit diversitas realis.
Et per hoc patet ad sextum.
Ad octavum dicendum quod eo modo quo universale dicitur esse unum in pluribus dicitur esse ubique et semper, quia accipitur ab intellectu ratio eius, non cointellecta individuatione nec conditionibus individualibus quae sunt hic et nunc. Et ideo ipsum, in quantum est sic intellectum, intelligitur ut potens esse ubique et semper, non tamen propter hoc intelligitur quod ita sit secundum rem. Potest autem de eis esse scientia, quamvis non sit actu; quia ad existentiam scientiae non exigitur necessario quod ipsum scitum sit actu; alias Deus non habuisset scientiam rerum, antequam essent, nec multarum quae nunquam erunt nec fuerunt. Sed sufficit quod ipsa scita sint repraesentabilia a scientia per modum entis. Non tamen simpliciter concedo quod de eis solum sit scientia.
Ad nonum dicendum quod Aristoteles in praedicamentis sicut et in omnibus logicalibus multa tradit modo logicali et intenzionali seu secundum modum intelligendi et loquendi plus quam modo reali et metaphysicali. Et secundum hunc modum conveniens est distinctio primae substantiae et secundae; quia secunda fundamentum intelligibilitatis habet in re, complementum in intelligentis intentione, sicut est divisio sentis in universale et particulare. Et ideo neutra earum est fictitia, immo vera quantum ad modum secundum quem datur.
Ad decimum dicendum quod argumentum hoc fere tantum est contra illos qui ponunt quod individuatio addat ad essentiam speciei individuatam quam contra illos qui ponunt quod nihil addat realiter differens; quia illi qui ponunt quod addat non ponunt quod addat tale quod possit esse causa omnium accidentium communium, quia cum accidentia communia in pluribus individuis et diversarum specierum inveniantur, oportet quod in eis habeant causam communem seu eiusdem rationis. Materia etiam per hoc quod est haec et individua non potest poni causa essentiae specificae seu quidditatis accidentium communium, etiam posito quod hoc posset esse, in quantum materia. Dicendum igitur quod propriae passiones quae sunt in hoc individuo sunt individuales, sicut et accidentia communia quae sunt in eo; et ideo oportet utramque habere causas individuas quas credo esse diversas naturas formales et diversos informandi modos. Accidentia autem quae vere sunt communia oriuntur, ut credo, a vario informandi modo, propria vero ab ipsis naturis formalibus; quamvis omnia accidentia quae respectu aliquorum subiectorum sunt communia respectu aliquorum aliorum fortassis sint propria, ut album respectu hominis vel animals est commune, respectu alicuius complexionis seu mixtionis elementalis fortassis est proprium. Nec tamen dico quod sit necesse quod diversae passiones sint a diversis naturis, quia hoc aliquibus non placet. Sed hoc habet alibi discuti; non enim est contra propositum, sive sic sit sive sic.
Ad undecimum dicendum quod non credo quod Aristoteles velit dicere quod universalium sint principia universalia nisi eo modo quo esse ponuntur. Unde voluit dicere quod sicut accipimus naturas sensibilium aliquando universaliter, aliquando particulariter: sic proportionaliter debemus accipere principia eorum; quia non minoris latitudinis sunt in rebus principia eorum quam res ab eis constitutae et ideo non minoris ambitus debent esse quantum ad intellectum.
Ad duodecimum dicendum quod universalia secundum quod sunt in intellectu pro tanto exeunt a particularibus, quia ab eis fit ista abstractio; alias autem falsum est quod per ea exeant in esse nec per aliud aliud. – Quod autem dicitur quod per se sunt ingenerabilia et incorruptibilia: eo modo est intelligendum et non aliter quo et dicuntur ubique esse et semper. – Quando autem dixit Aristoteles quod non generatur homo, nisi quia generatur hic homo: non fuit eius intentio quod generatio hominis esset alia a generatione huius hominis vel quod posterior esset illa aut causata ab ea; sed hoc solum intendit quod non est aliud dictu secundum rem generari hominem quam generari hunc hominem. Non enim secundum eum generatur homo universalis, sed solum homo particularis. Generari autem hunc hominem est vere generari hominem, quia hic homo vere est homo, sicut et vere est hic seu iste. – Quod autem dicit Aristoteles quod moventibus nobis moventur ea quae in nobis sunt: non ex hoc supponit universalia esse. Sed posito quod essent, sicut Plato ponebat , adhuc mobilia essent. Quod erat contra opinionem Platonis. Aliquando enim Aristoteles arguit simpliciter contra propositionem universalium, aliquando vero ex datis a tenentibus positionem illam; et hic modus est eius alibi frequens. – Ad illud autem quod pro forti ratione assumitur de veritate propositionum necessarium quae sic semper sunt verae quod non possunt non esse verae, ut homo est animal et consimiles, et cum in eis praedicetur aliqua existentia predicati in subiecto et aliqua habitudo quodam modo actualis oportet, ut videtur, ad hoc quod sint verae quod subsit veritas huiusmodi existentiae et habitudinis in re; sed ad hoc, inquam, dicendum quod si haec ratio bona esset, non solum sequeretur quod universalia et habitudines et existentiae eorum essent in potentia, sed quod essent verae in actu, sicut supra fuit tactum. Dicendum igitur quod istae propositiones eo modo quo semper verae dicuntur aut non praedicant actualem inhaerentiam seu cohaerentiam vel concomitantiam aut praedicant eam cum praesuppositione existentiae subiecti, ita quod secundum primum modum est sensus “homo est animal”, id est, homo non potest esse quin animal site t quin ipsum sit animal; secundum vero alioum modum sensus est “homo est animal”, id est, posito quod homo sit seu si homo est, ipse vere est animal. Et hoc sufficit ad significandum mutuam identitatem et inseparabilitatis necessitatem quam habent in rebus, quando sunt actu aut sine qua nunquam esse possunt in actu vel in re. Uterque autem istorum modorum in idem redit. Propositiones autem huiusmodi non sunt verae, nisi quando sunt; sed ideo dicuntur semper verae, quod nunquam possunt concipi vel formari, quin tunc sint verae. Ad earum tamen veritatem non exigitur quod aliqua veritas realis sit in re, sicut nec ad veritatem intellectus, sicut alibi est ostensum. – Si autem aliquis vellet omnino quod istae propositiones aliter quam secundum dictos modos significent existentiam predicati de subiecto, ipse exprimat, si potest, quis est ille modus et sub qua divisione entis cadat et quomodo se habeat ad res particulares. Nescio enim quid sit dictu quod homo in esse essentiae sit animal nec cuiusmodi homo sit ille et cuiusmodi animal aut quomodo esse animal non concludit esse simpliciter plus quam esse album, nisi sumantur propositiones modis praedictis. Sequitur enim: homo est albus, ergo homo est; ex propositionibus tamen illis secundum modum accipiendi communem non sequitur: homo est animal, ergo homo est; et tamen si simpliciter fiat huiusmodi praedicatio, simpliciter sequitur et perfecte.



QUAESTIO XIV

Octavo iuxta hoc quaeritur an unitas addat aliquid ad en set maximea n aliquid accidentale; et gratia huius quaeratur idem de veritate et bonitate.


Et quod addatur videtur.

1. Partes accidentium sunt accidentia, quia nullum accidens potest constitui nisi ex accidentibus; sed numerus et omnis quantitas discreta est accidens; omnis autem unitas est pars costitutiva numeri, quia omnis unitas cum alia unitate constituit dualitatem et cum duabus ternarium et sic deinceps per ordinem; ergo omnis unitas est accidens.
2. Item, quod sequitur ad aliud et non intrat rationem ipsius videtur esse accidens eius; sed unitas sequitur ens et non intrat rationem eius; ergo est accidens.
3. Item, ens est commune unitati et multitudini, quoniam dividitur in unum et multa, et multitudo opponitur unitate quae non opponitur enti; sed hoc non potest esse, si nihil addit ad ens; ergo et cetera.
4. Item, si unitas nihil addit ad ens, ergo idem significabitur per utrumque, et tunc idem erit dicere “ens est unum” quod “ens est ens”, et ita est sermo nugatorius. Tunc etiam ita potero significare per modum inhaerentiae et adiacentiae ens de unitate, sicut et unitatem de ente; sed haec sunt falsa; ergo et cetera.
5. Item, per solam divisionem continui unum efficitur multa et e contrario multa unum per solam continuationem; sed continuum est accidens et eius divisio; ergo id quod ab eis est factum et constitutum.
6. Item, si unum nihil addit ad ens, tunc optime sequitur: “tantum ens est, ergo tantum unum est”; sed hoc est falsum; ergo et primum.
7. Quod etiam veritas et bonitas addant aliquid ad ens, etiam accidentale, videtur: quoniam ens secundum solam opinionem et apparentiam cadit sub ente, dividitur enim ens in ens secundum rem et secundum opinionem; sed ens secundum opinionem non cadit sub vero, sed ei opponitur; ergo et cetera.
8. Item, enti nihil opponitur nisi contradictorie, falsum autem opponitur vero aut privative aut contrarie quarum utraque non videtur esse nisi inter accidentia; ergo et cetera. Ens etiam secundum opinionem quod opponitur enti vero, est accidens; accidens autem non potest opponi nisi accidenti; ergo et cetera. Et idem potest argui de bono ex opposizione mali ad ipsum.
9. Item, nullum ens videtur referti ad aliud secundum suam substantiam, cum substantia uniuscuiusque sit ens absolutum; sed secundum veritatem et bonitatem referuntur entia ad intellectum et appetitum divinum et creatum; ergo et cetera.
10. Item, Boethius dicit, libro De hebdomadibus , quod si per impossibile intelligeremus Deum esse non bonum,tunc entia quidem essent entia colorata et quanta, non tamen essent bona; sed hoc est impossibile si bonum nihil addit ad enss et si is quod addit non est accidentale; ergo et cetera.

1. Contra: Ens comprehendit directe omnia quae cadunt infra ens; haec est enim una de causis quare ens non potest esse genus, quia nihil potest addere ad ens, sicut differentia addit ad genus; ergo ne cista aliquid addent.
2. Item, si aliquid addunt, illud additum oportet quod sit aliqua essentia, alias est nihil; et oportet quod per se sit ens, alias est per se non ens; et tunc eadem ratione addent ad essentiam suam rationem unitatis, bonitatis, veritatis et ad ens quod sunt et sic in infinitum.
3. Item, nobiliari enti et essentiae videntur nobiliores conditiones entitatis magis per se inesse; sed rationes unitatis et aliae sunt nobilissimae conditiones entis; ergo videtur quod magis per se inhaerent substantiae quam accidenti; sed si istae conditiones dicunt aliquid accidentale, illi accidenti magis per se inerunt istae conditiones quam suo subiecto et habebunt huiusmodi accidentia principalius unitatem, veritatem, bonitatem quam ipsae substantiae.
4. Item, omne subiectum prius est naturaliter quam suum accidens, quoniam accidens originatur ab eo et dependet ab eo quantum ad esse et non e contrario; si ergo ista addunt aliquid accidentale: ergo omnia illa quorum sunt et quibus addunt prius naturaliter erunt actu quam sint una, vera et bona.
5. Item, forma in quantum forma habet rationem perfectivi, unitivi et constiotutivi; non enim per aliud quam per formam substantialem perficitur materia, nec per aliud constituitur ens in veritate suae speciei, nec per aliud materia unitur quam per ipsam; sed bonum et ratio perfectivi idem sunt et sic de aliis.
6. Item, omnis effectus immediatus est similitudo suae causae per analogiam ad ipsam se habens; participat enim analogice rationem suae essentiae; si ergo unum, verum et bonum sunt accidentia aut alia quaecunque originata ab ente, ergo erunt similitudo analoga ipsius; et ita ipsum habebit unitatem, veritatem et bonitatem causativas istorum et nobiliores quam ista.
7. Item, solum illud quod per se recipit aliquas formas per se informatur ab ei set solum per se denominatur ab eis; si ergo ista sunt accidentia seu qualitercunque aliquid addentia, solum per se informabunt et denominabunt illud in quo per se recipientur; sed materia est solum per se receptiva formarum; forma enim non est receptiva vel passiva per se, formae enim non est forma; ergo materia esset solum per se una, vera et bona, formae autem omnino per accidens.
8. Item, cum in corporalibus et extensis non sit dare formam sine estensione, unita set veritas et bonitas corporum essent secundum hoc quaedam formae aut quaedam accidentia extensa.
9. Item, veritas est per se et primum obiectum intellectus et bonitas appetitus; sed entitas et quidditas entium est primum intelligibile et primum quod cadit in apprehensione, et esse est primum diligibile; ergo et cetera.
10. Item, ratio bonitatis, in quantum est distincta a veritate, sapprehenditur ab intellectu, et unitas eodem modo; quoniam intellectus apprehendit distinctionem earum; appetitus etiam diligit ipsam rationem unitatis et veritatis, secundum quod distincte sibi praesentantur ab intellectu; immo et duae potentiae attingunt per se ad totum ens et ad omnes rationes entis; ergo una ratio penitus videtur esse idem quod altera. –Ad hoc etiam facit quod communiter dicitur quod illud est per se obiectum potentiarum quod per se movet eas; ergo illud per se generat speciem in intellectu et per se movet affectum erit in quantum tale veritas et bonitas; sed hoc potest omnis substantia et essentia per hoc quod est substantia vel essentia; ergo et cetera.
11. Item, Augustinus, libro Soliloquiorum, definiens veritatem dicit quod “veritas estm id quod est”; sed definitio et definitum seu ratio et id cuius est ratio penitus sunt idem; ergo et cetera.
12. Item, Augustinus, in Enchiridion et libro De libero arbitrio , et pluribus aliis locis , volens ostendere contra errorem Manichaeorum qui dicunt aliquod ens totaliter esse malum quod ipsum ens seu esse est per se bonum et per se diligibile, ita quod malum eo ipso quod dicit privationem boni dicit privationem ipsius esse, dicit in eisdem libris quod entia, in quantum sunt, bona sunt et quod, eo quo sunt, bona sunt. Et Dionysius, IV De divinis nominibus, ubi et vult quod bonum et lumen intelligibile et pulchrum sint idem et quod bonitas sit ratio aliquo modo communior ente et comprehendens omnes participationes divinas quae sunt in entibus; ergo et cetera.

Respondeo

Circa quaestionem istam sunt variae opiniones, sicut circa illam de individuatione. Quidam enim volunt quod unum addat aliquid essentiale; quidam quod accidentale, inter quod est Avicenna ; quidam vero quod nihil addat secundum rem, sed solum secundum rationem; et horum quod addat rationem negativam seu negationis tantum; alii vero quod positivam seu per modum positionis; et istorum quidam volunt quod unitas quae convertitur cum ente non sit idem cu mea quae est principium numeri; numerum enim dicunt causari a divisione continui, unde numerum, prout est species quantitatis, non ponunt nisi in corporalibus, et isti ponunt unitatem istam quae est principium numeri esse accidens, aliam vero quae convertitur cum ente dicunt nihil addere ad ens. – Summa igitur istarum diversitatum est: quod quidam ponunt quod addat; quidam quod nihil nisi solam rationem, in re tamen fundatam seu realem.
De bonitate autem et veritate fere eisdem modis diversificantur opinantes. Quidam enim volunt quod dicano relationes quasdam accidentales, ita quod unum dicat relationem ad primum efficiens, veritas ad summum exemplar, bonitas ad ultimum finem; et quod unitas dicat cum hoc modum essendi ipsius entis per respectum ad se, veritas per comparationem ad intellectum nostrum, bonitas per comparationem ad affectum. Alii vero volunt, quod dicano huiusmodi relationes, sed tamen volunt quod addant aliquid diversum realiter ad ens. Alii vero quod non dicant rationes respectuum, sed potius rationes absolutas super quas possint fundari tales respectus, sive secundum rem sive tantum secundum intellectum, pro eo quod si dicerent relationes vel rationes relativas, tunc prima et per se obiecta intelligentiae et voluntatis essent purae relationes et solae; et quia etiam secundum Aristotelem scibile seu scitum non dicit relationem ad scientiam, etiam in quantum scibile, nisi secundum dici; id autem quod est scibile, secundum id quod est, nullo modo et eodem modo est de diligibili seu dilecto, ratio igitur intelligibilis seu scibili set ratio ipsius appetibilis seu diligibilis, in quantum talia, dicunt relationes secundum dici solum; veritas vero et bonitas non dicunt ipsam rationem intelligibilitatis et appetibilitatis, sed id quod est dirigibile et intelligibile et id quod est qausi substratum istis relationibus; quoniam verum et bonum dicunt aliquid reale de re, amoto etiam omni intellectu; relationes vero praedictae nihil dicunt in quantum tales, nisi secundum intellectum; posito etiam per impossibile quod creatura esset Deo non esistente aut absque hoc quod non esset facta a Deo; ita esset una, vera et bona sicut et ens et eo ipso quo et ens, ut isti dicunt. Et isti nituntur provare quod nihil addat essentiale realiter diversum consimilibus rationibus illis per quas probant hoc de individuatione, et quod nihil addat accidentale consimilibus rationibus illis per quas probant quod individuatio nihil tale addat. Qui autem volunt quod addat innituntur aliquibus rationibus tactis in opponendo et aliquibus rationibus consimilibus illis per quas probant idem de individuatione.

Solutio Obiectorum

Et isti respondent rationibus factis in oppositum hoc modo.
Ad primum enim dicunt quod licet ens non sit genus, quaedam se habent ad eum ac si essent eius species, et haec recipiunt directe praedicationem eius, quaedam vero quasi differentiae, et de ipsis praedicatur eo modo quo subiectum de accidente aut sicut genus de differentia, scilicet in concretione. Prima vocantur genera et species entium et principia constitutiva eorum, secunda vero sunt unitas, veritas, bonitas et consimilia. Et ista proprie secundum eos non praedicantur de ente in abstracto, nec ens de eis. Ista autem non possunt habere naturam differentiae, ut dicunt: tum quia non dicunt principia constitutiva entium, quia tunc praecederent intellectum eorum, nunc autem videmus quod unitas cuiuslibet entis consequitur ipsum; tum etiam quia tantum ambitum habent quantum et ens, nulla autem differentia tantum ambitum habet quantum suum genus, saltem in potentia. Et ideo, ut dicunt, potius se habent ad ens tanquam propriae passiones eius consequents ispum universaliter et convertibiliter in suis suppositis.
Ad secundum dicunt quod illud quod addunt non est proprie essentia, sed aliquid eius; unde essentia non cadit in ratione eius nisi oblique, sicut nec subiectum in ratione accidentis. Illi tamen qui volunt quod illud quod addit non sic alterius generis, nescio an consimiliter responderent vel forte quod essentia bene posset praedicari de eis, licet aliquid addant ad eam; quia illud quod addit est forte quodam complementum essentiae habens intra se totam rationem essentiam; sicut et potentiis animae videtur adesse tota substantia animae.
Ad tertium dicunt quod secundum aliquem modum accidentia aliqua possunt habere aliquam rationem maiorem unitatis, veritatis, bonitatis quam sua subiecta, sicut caritas plus de ratione bonitatis et habitus intellectus plus de ratione veritatis. Praeterea dicunt quod cum ista accidentia sint potius istorum subiectorum quam sui, quod magis attribuunt suas rationes denominative suis subiectis quam sibi. Licet 4 capitulo, De divinis nominibus, Dionisyus dicat quod denominationes subiectorum insunt formis a quibus descendunt altiori modo quam ipsis et magis per analogiam quam per univocationem, dans ibi exemplum de delectatione et tristitia: isti tamen dicunt pro tanto contrarium, quia accidentia potius sunt subiectorum quam sui ipsorum, secundum ultimum modum tamen respondendi.
Ad quartum dicunt quod prima propositio non est vera nisi de accidentibus quae sequuntur esse subiecti; quia secundum eos quaedam sunt accidentia quae sic sequuntur essentiam subiectorum quod non sequuntur esse eorum, sicut insummet esse quod secundum multos eorum est accidens.
Si autem dicatur quod ista non solum sequuntur essentiam, sed etiam ipsum esse: tunc dicunt quod non est inconveniens, si natura praecedant ea, sicut et videntur praecedere intellectu; esset tamen inconveniens, si praecederent tem pore vel mensura.
Ad quintum dicunt quod forma habet illas rationes non per identitatem, sed sicut subiectum habet proprias passione set quod illi effectus competunt illi per se, aut quia facit eas per passiones quae per se sibi competunt, aut quia illi effectus non sunt aliud quam unitas, veritas, bonitas causatae a formis entium.
Ad sextum dicunt quo dilla propositio habet locum in causis efficientibus, non in causis formaliter originantibus; dicunt enim quod originari ab aliquo ut a forma non est omnino idem quod fieri ab aliquo ut a causa efficiente.
Ad septimum dicunt quod non est inconveniens formam unam ab alia informari et denominari, licet hoc magis primo et per se competat materiae; dicunt etiam quod totum compositum potest denominari ab unitate recepta in materia sua, forma autem denominabitur ab eadem sicut causa a suo effectu, denominantur enim agens a sua actione et a suo effectu.
Ad octavum vero quod dicunt patebit alibi ubi de estensione corporalium quaeritur.
Ad nonum dicunt quod ens est primum obiectum materiale, sed veritas primum obiectum formale; ens enim secundum esse est illud quod primo apprehenditur, sed veritas illud per quod apprehenditur seu ratio apprehensibilitatis eius. Et idem dicunt de bonitate respectu appetitus.
Ad decimum dicunt quod veritas non tantum est ratio movens ad apprehendendum se, sed etiam ad apprehendendum omnes proprietates entis, et ideo licet distintio earum inter se apprehendatur ab intellectu, hoc tamen est, ut dicunt, per eandem rationem scilicet per rationem veritatis. Et idem est de bonitate respectu appetitus. - Ad id autem quod additur quod essentia entium potest generare sui speciem et ita per se et primo movere intellectum: dicunt quod sicut quanrum non movet visum nisi sub ratione colorati, sic nec essentia nisi sub ratione veri. Et tamen quantum dicitur per se movere visum, licet non primo; nec dicitur esse materiale obiectum visus sicut Sortes, quia istud est obiectum materiale per accidens et non per se, quoniam Sortes non est subiectum primum et immediatum coloris, sicut ens est veritas.
Ad undecimum dicunt quod definitio Augustini potius est materialis quam formali set tamen valde bona, quia propriae passiones habent definiri per sua subiecta et definitio debet dari per priora; et ita est hic.
Ad duodecimum dicunt quod sicut haec est vera “homo, in quantum homo, est risibilis” et tamen humanitas non est risibilitas: sic et ista “entia, in quantum sunt, bona sunt”; et tamen non propter hoc oportet quod entitas sit bonitas. Quod autem dicitur quod malitia, pro quanto est privatio boni, pro tanto est privatio entitatis: dicunt quod hoc non est verum per identitatem, sed per concomitantiam; quia privatio boni inseparabiliter concomitatur privationem enti set e contrario. Ad illud autem Dionysii dicunt quod bonum et pulchrum et lumen intelligibile seu verum non sunt idem formaliter, sed subiecto.

Illi vero qui volunt quod nihil addant realiter diversum ad primum quod est contra eos dicunt quod numerus non est accidens nisi sicut unitas ipsum constituens; unitates enim accidentium erunt accidentia, sed non ipsorum accidentium quorum sunt unitates, sicut et omne accidens sibi ipsi est essentiale.
Quod autem ab Aristotele et aliis philosophis dicitur esse accidens et in praedicamento quantitatis; dicunt quod distinctio praedicamentorum non fuit facta secundum diversificatem essentialem nec secundum solam diversitatem intellectus seu modi intelligendi, sed secundum diversitatem rationum realium; relativo enim ponitur pro praedicamento, quae tamen videtur esse essentialis secundum eos cationi et passioni et qualitatibus primae speciei et secundae et materiae et formae et parti et toti et praedicamento positionis et situs e tubi et quando et omni accidenti videtur essentiale referri ad suum subiectum. Quorum rationes alibi recitavi. Haec autem distinctio conveniens esse potuit secundum modum logicalem qui plus considerat rationes rerum et intentiones quam res; et ideo rationes quae secundum modum intelligendi habebant se ad alias per modum accidentium convenienter potuerunt ponere inter praedicamenta accidentium. Aut si hoc non movit eos, dicunt quod Aristoteles fuit deceptus arguens ex pluralitate rationum realium diversificatem essentialem, quam deceptionem dicunt fuisse in multis antiquis philosophis. Aut in proposito forte magis fuit causa: quia posuerunt numerum causari tantum ex divisione continui; non enim in substantiis separatis posuerunt numerum qui ab eis ponitur species quantitatis, sed solum multitudinem quae cum uno dividit ens; continuum autem posuerunt esse accidens, et ita unitatem quae est per continuitatem dixerunt esse accidens et per consequens numerum ex talibus unitatibus constitutum. Et hac sententiam videtur Aristoteles innuere in III Physicorum suorum .
Dicunt autem isti quod si hoc tenuerunt, quod in hoc videntur notanter fuisse decenti; quia si numerus est accidens, tunc oportet quod sit aliqua una forma habens aliquod unum subiectum numerus autem non potest poni esse una forma, quia cum plures habeat partes ad hoc quod ex eis efficeretur unum, oportet quod ad se invicem unirentur partes autem numeri, etiam in quantum partes eius, magis sunt a se invicem discretae quam unitae et etiam si essent unitae, tunc unio earum et unitas ex hac unione consurgens essent aiae unitates ab ei set alterius rationis. – Oportet etiam quod aut una unitatum constituentium numerum esset materialisalteri, ita quod vere reciperet eam intra se et vere informaretur ab ipsa; aut quod ambae essent materiales respectu alicuius formae tertiae unientis eas; aut quod essent in eadem materia; quorum nullum videtur esse intelligibile. – Oportet etiam quod unitates constituentes numerum haberent rationem partis respectu sui generis et nullo modo rationem totius; partes enim alicuius formae non habent rationem formae totalis, quamdiu sunt partes illius formae, sicut nec partes substantiae rationem substantiae seu suppositi, quamdiu sunt partes alicuius suppositi; et tunc unitas non haberet rationem formae totalis respectu entium quae per eam sunt unum; et tunc perfectius et venius tres homines dicerentur unum quam quilibet eorum, quamdiu essent sub tali numero aggregati.
Unum etiam subiectum non potest dari numero, quoniam omnis numerus, in quantum talis, requirit plura entia et exigit ea, in quantum plura, non in quantum unum. Nec in huiusmodi subiectis est dare aliquam potentiam receptivam unam numero per quam et in qua reciperent formam numeralem, et si haberent, illa potius diceretur numerata et forma numerali denominata quam huiusmodi entia. Et idem erit de quacumque una ratione subiectiva per quam ei subiciantur. – Nec valet secundum istos quod ab aliquibus dicitur, scilicet quod huiusmodi entia numerata sunt unum subiectum in tali accidente; quia subiectum prius naturaliter oportet habere unitatem per quam subiciatur ut unum tali accidenti quam quod ex hoc dicatur esse unum, quia habet tale accidens, scilicet numerum; oportet enim dari subiecto unam existentiam a qua et in qua accidens recipiat suam unam existentiam, et non e contrario. – Mirabile etiam erit, ut dicunt isti, quomodo ista dicentur esse unum in eo quod habent numerum seu in eo quod sunt numerata, cum secundum rem videatur ibi esse oppositivo in adiecto. – Item, si forma numeralis est in eis, aut tota est in quolibet aut una pars eius in uno et alia in alio; una enim forma non potest per aliam viam esse tota in aliquibus simul aggregatis. Si autem tota est in quolibet, ergo quilibet est plures et plures habens unitates. Si autem una pars in uno et alia in alio, tunc partes sunt in diversis subiectis et ad se invicem nullo modo unitae. – Et est mirabile, ut isti dicunt, quomodo partes formales in diversis entibus existentes constituent unam essentiam et unam formam, unam, inquam, numero, non solum specie, et quomodo tres unitates numerales constituent unam unitatem individualem et unam numero, utpote unitatem istius ternarii vel illius, et maxime quomodo ex solo concursu plurium hominum vel plurium entium in uno loco generabitur una forma numeralis in eis; oportebit enim sibi dare causam efficientem, et cum sit forma dependens a suo subiecto et non solum delata super ipsum, sicut sunt primae influentiae, oportebit quod educatur de potentia materiae et tunc oportebit etiam quod per motum ipsius materiae.
Non etiam est maior ratio quare ex divisione continui resultet talis forma quam ex discrezione facta per formas substantiales, cum ita sint diversae et separatae a se invicem unitates continui divisi sicut et unitates duorum entium quas habent per suas formas substantiales, et maxime cum continuum divisum sit factum duo entia, quod non potest esse factum, nisi unitas quae consequitur ens sit multiplicata; quaelibet enim pars alicuius continui divisi est facta de novo unum en set unum suppositum substantiae quod non potuit fieri nisi per formam substantialem aliam et aliam. Ita igitur, ut dicunt isti, est numerus in aliis rebus qui non est aliud quam multitudo unitatum sicut et in corporalibus vel continuis; et ita fit numerus in corporalibus et unitatibus consequentibus ens sicut et in spiritualibus. – Non etiam valet, ut dicunt, quod ab aliquibus dicitur quod ultima unitas est constitutiva numeri et quod se habet ad alias sicut ultima differentia ad priores formas; quia ultima forma vel differentia non est eiusdem rationis et ambitus cum prioribus, unitas autem est eiusdem speciei cu malia unitate; tum quia frequenter contingit et potest contingere quod simul tempore et natura tria concurrant in unum, ut quando tria simul creantur, et tunc nulla illarum trium unitatum erit secundum rem ultima respectu alterius. – Si autem dicatur quod numerus est aliquid in anima, hoc secundum istos non iuvat eos, sed potius destruit; quia secundum hoc numerus non erit vere quantitas nec species quantitatis nec vere accidens rerum numeratarum ex earum unitatibus constitutum. – Dicunt igitur isti quod numerus et multitudo veraciter est in rebus et non solum in intellectu; sed tamen non est aliquid unum in rebus, sed vere plura et vere plures unitates, in intellectu tamen seu secundum intellectum habet quandam rationem unitatis. – Sic igitur respondet ad primum.
Ad secundum dicunt quod etsi omne realiter sequitur ad aliud non intrans rationem eius secundum rem sit accidens eius, non tamen illud quod sequitur ad aliud tantum secundum modum intelligendi et quod intrat alterius rationem secundum rem seu secundum identitatem realem, etsi non secundum propriam rationem. Sic autem, ut dicunt, se habet unitas ad ens: si enim in una ratione entis posset ab intellectu nostro comprehendi omnis ratio per identitatem realem, illa ratio haberet rationem entis et unitatis aequaliter.
Ad teriun dicunt quod ens est eo modo comune unitati et moltitudini sicut et unum est eis commune, et non aliter; non enim multitudo dicitur ens, nisi sicut dicitur una, nec multa dicuntur proprie ens sed entia; et sicut dicuntur entia, sic dicuntur plura seu plures initates habentia, et ut sic liceat loqui, sic dicuntur una sicut et entia. Multitudo etiam non opponitur illi unitati quae est pars eius nisi sicut totum suae parti, relative scilicet. Prout autem unitas sumitur per se cum exclusione multitudinis, se habet ad multitudinem secundum habitudinem disparatam seu disparationis, quam aliqui vocant habitudinem contrarietatis quae in quolibet estremo includit privationem alterius extremi; licet improprie hic sumatur contrarietas nec disparatio hic sumatur secundum speciem, sed notius quasi numeralis, eo modo quo unum individuum est ab altero disparatum, quod usitatius discretio nominatur.
Ad quartum dicunt quod licet unitas non addat aliam rem ad ens, addit tamen aliam rationem ad rationem entis; et ideo dicere “ens est unum” non est idem secundum rationem quod dicere “ens est ens”, nec ita sermo nugatorius. Quia autem res in qua fundantur huiusmodi rationes prius apta nata est intelligi secundum rationem entis quam secundum rationem unitatis, seu intellectus prius aptus natus est intelligere unam quam alteram, quia una implicat aliam in sua ratione et non e contrario: ideo unitas magis potest significari per modum inaherentiae et adiacentiae ad ens quam e contrario; sicut et in Deo sapientia respectu substantiae notius quam e contrario et voluntas in eo potest significari posterior intellectu potius quam e contrario.
Ad quintum dicunt quod si continuum est omnino accidens, tunc per solam divisionem continui unum non efficitur multa, immo oportet quod ibi fiat divisio formae substantialis et materiae.
Ad sextum dicunt quod quis ens secundum rationem suam non ita opponitur moltitudini sicut unum nec unum ita non enti sicut ens: ideo dictio exclusiva addita enti secundum communem usum loquendi qui plus sequitur diversitatem rationum quam rerum non excludit nisi non ens, addita vero uni non excludit nisi multitudinem; licet in uno sensu haec propositio “tantum unum est” possit esse vera et haec propositio “tantum ens est” possit esse falsa; quia si li “unum” significet absolute formam unitatis, sic est vera sub hoc “tantum unum est”, id est, “tantum id quod est unum est “, secundum autem quod praeter hoc tenet locum signi particularis, sic est falsa sub hoc sensu “tantum unum est”, id est, “tantum quoddam unum est” seu “tantum quoddam ens quod est unum est”. Et eodem modo ista “tantum ens est” potest distingui: scilicet secundum quod habet simplicem suppositionem vel personalem. Secundum enim quod significat entitatem absolute, habet simplicem suppositionem, et sic est vera; secundum autem quod habet personalem suppositionem implicat intellectum cuiusdam signi particularis, et sic est falsa, ut sit sensus “tantum ens est”, id est, “tantum unum singulare ens est”seu “tantum quoddam ens est”. Quod autem hic dictum est quod terminus post dictionem exclusivam possit habere personalem suppositionem: qua ex causa et qua intentione ab eis sit dictum alibi habet discuti et recitari.
Ad septimum dicunt quod eo modo quo ens secundum opinionem cadit sub ente cadit et sub vero; pro quanto enim est ens, pro tanto est verum, et pro quanto deficit a vero, tantum deficit ab ente.
Ad octavum dicunt quod enti, secundum quod dicit totum suppositum, nihil potest opponi nisi contradictorie; secundum autem quod stat pro aliqua forma, sic potest ei opponi aliquid privative aut contrarie. Et idem est de vero: falsum enim non opponitur veritati totius et suppositi, sed veritati alicuius formae. Sciendum tamen quod est falsitas signi et falsitas, ut ita dicam, rei quae non est aliud quam defectus et privatio alicuius veritatis realis; licet proprie falsitas non sit nisi in signo, sive sit signum naturale sive datum a voluntate sive interius conceptum in mente. Falsitas autem haec, licet secundum rationem sui nominis dicat negationem veritatis quae deberet esse in signo, fundatur tamen super contraria significatione; et pro tanto falsitas signi potest dici opponi contrarie veritati signi. Ens autem secundum opinionem non opponitur enti vero secundum quid, sed enti vero simpliciter, sicut nec opponitur enti secundum quid, sed enti simpliciter; nec tamen opponitur ei, nisi secundum quod imperfectum opponitur perfecto et sicut secundum quid opponitur ipsi simpliciter. Et sic accidens potest opponi substantiae et materia formae vel composito.
Potest etiam dici quod ens secundum opinionem non est aliud realiter quam ipsa opinio; et opinio huiusmodi opponitur opinioni, non autem ipsis obiectis.
Ad nonum dicunt quod licet substantia non referatur ad aliud secundum rationem essentiae vel substantiam; essentiale est enim, ut dicunt, unicuique substantiae referri ad creatorem et materiae ad formam. Quod autem pro ratione affertur, quod unumquodque secundum suam substantiam est absolutum: dicunt quod utraque istarum est vere, et quod secundum suam substantiam sit absolutum et quod sit relatum; quia potest considerari absolute et in relatione ad aliud, pro eo quod non secundum omnem rationem suam est absoluta nec secundum omnem relata. Aliqui tamen simpliciter negant quod creatura habeat esse absolutum ab omni relatione nisi solum ab aliquibus, utpote a relatione inhaerentiae accidentalis vel a relatione essendi in alio ut in supposito et ab aliis consimilibus quae repugnant substantiae. Non etiam concedunt quod secundum veritatem et bonitatem referantur res realiter ad intellectum et appetitum, sed solum secundum rationem intelligibilitates et appetibilitatis; quae tamen non dicunt relationes secundum rem, sed solum secundum dici.
Ad decimum dicunt quod Boethius aliter videtur accepisse rationem boni quam communiter a sanctis et ab aliis accipiatur; videtur enim in praedicto libro bonitatem enti attribuire, ita quod idcirco dicatur bonum, quia est a bono principio factum et ad optimum finem ordinatum, scilicet ad Deum. Sancti autem bonum vocant idem quod perfectum vel perfectivum. Et secundum illum modum accipiendi dicunt quod verum est quod dicit Boethius, secundum vero alium quod dicit Augustinus et Dionysius. Et hic modus, ut dicunt, est magis proprius et magis verus omnis enim communiter intellectus intellectus dicet quod si per impossibile ens creatum esset sine Deo, quod quantum haberet de perfectione et entitate, tantum et de bonitate. Praeterea dicunt quod dictum Boethii tantum est contra alios quantum est contra eos; licet enim alii velint quod bonitas addat ad ens aliquid realiter diversum, volunt tamen omnes communiter quod tam bonitas quam unitas et veritas sint ita in separabiles ab ente quod nec Deus posset eas separare a beo nec ipsum ab eis.
Hae igitur sunt diversitates opinantium. – Quid autem hic sit veritatis meliorum iudicio derelinquo; si tamen aliquam haberem tenere, illam quae ponit quod aliquid addat tenerem, quia solemnior et communior est, licet neutram ob materiae profunditatem scirem sustthere ad plenum.
Quicquid tamen sit de iis, illud saltem amplius credo esse verum, scilicet quod ratio unius secundum rem dicat aliquid positivum quam quod tantummodo negativum. Et idem credo de ratione simplicis. Licet enim a nobis describantur per quasdam negationes, nihilominus tamen per illas intendimus circumloqui illud positivum quod realiter dicunt. Si enim dicerent tantum rationem negativam, non comprehenderent secundum rationem sui nominis tantam perfectionem et nobilitatem quantam dicunt. Maxima enim perfectio est esse complete unum et simplex; significant enim aut perfectionem identitas aut rationem perfectae adhaesionis componentium ad se invicem aut rationem indistantis mansionis in se ipso aut aliquid aequivalens. – Nec valet contra hoc quod cum multitudo dicatur positive, quod oportet quod unitas quae ei opponitur dicat privationem ipsius; quia et in contrarie oppositis seu disparatis et in relative oppositis unumquodque oppositorum implicat negationem sui oppositi respectu subiecti quod denominat; et tamen utrumque praeter hoc dicit aliquid positivum; sic autem est de moltitudine et unitate ei opposita relative uno modo et alio modo disparate.
Ratio autem veri, prout credo, dicit rationem cuiusdam confirmativae affirmationis. Unde quando dicinus “iste lapis est verus lapis” aut “hoc est verum aurum”, per appositionem veri intendimus confirmare id quod per aurum affermative significaveramus et per ipsum affirmationem factam quasi ingeminare; ut sit quasi sensus “hoc est verum aurum”, id est, “vere ita est quod est aurum”. Aut potius verum non plus addit ad ens quam reale; ens enim est commune ad ens secundum solam apparentiam et opinionem et ad ens reale seu ad ens secundum rem; et per verum intendimus specificare ens ad ens secundum rem, sicut et per hoc quod dico “per se” specificamus ens ad genus substantiae. Bonum autem, ut dictum est, dicit rationem perfecti vel perfectivi. Et forte haec est causa quare verum magis dicitur obiectum intellectus quam bonum et e contrario respectu voluntatis; quia ad intellectum spectat affermare realia et negare non realia et rem, prout est, apprehendere ad hoc quod sit verus, appetitus autem quaerit perfici a suo obiecto seu in suo obiecto. Aut fortassis ideo factum est, quia proprietas est habitus et actus intellectualis potentiae quod sit verus vel falsus, voluntatis vero quod sit bonus vel malus. Et quia rationes proprias potentiarum attribuimus et appropriamus obiectis frequenter: ideo intellectus dicitur habere veritatem pro obiecto; quia tunc apprehendit quidditatem entium quae est verum eius obiectum, quando apprehendit vere; etsi enim apprehendat vere non entia, hoc non potest sine apprehensione entis et nisi per ipsum.



QUAESTIO XV.


Nono quaeritur an suppositum seu persona addant aliquid ad naturam in qua et per quam subsistunt.

Et quod sic videtur.

1. Omne quod potest aliquibus advenire et deperite ipsis manentibus addit aliquid realiter differens ad ipsa, et maxime si secundum rationem suam dicat alqiuid positivum; sed ratio suppositi et personae potest pluribus naturis advenire et deperire; partes enim integrales substantiarum, si separentur a suis totis, accipiunt rationem suppositi; multaeque substantiae, si uniantur aliquibus totis aut partibus, amittunt rationem suppositi, suppositum etiam secundum rationem suam dicit quid positivum, cum dicat rationem per se entis et singularis, et persona multo magis, cum ultra hoc dicat completum modum per se et in se existendi; ergo et cetera.
2. Item, esistere in se seu per se opponitur ei quod est esistere in alio, mutuo enim se expellunt in eadem natura; sed existere in alio addit aliquid ad naturam cuius est; ergo multo magis existere in se, cum magis sit positivum.
3. Item, idem vere et proprie potest praedicari de se; sed natura non praedicatur vere et proprie de supposito nec e contrario, non enim bene dicitur “humanitas est homo” nec e contrario; ergo et cetera.
4. Item, omne totum addit aliquid ad suam partem; sed natura se habet ad suum suppositum sicut pars ad suum totum; si enim diceret totum quod dicit suppositum: tunc posset praedicari de eo, sicut specie set genera praedicantur de suis suppositis, idcirco enim Sortes potest dicit homo et animal, quia ista non dicunt partes eius sed totum; quod ergo humanitas non possit praedicari de Sorte, hoc non est nisi quia dicit partem eius et non totum.
5. Item, omnis natura non participata nec recepta in aliquo sed in se et per se absolute existens videtur habere in se rationem summae naturae et summi entis, cum istae conditiones videantur convenire soli Deo; ergo omnis natura diversa a natura Dei erit participata et recepta in aliquo; sed hoc est impossibile, nisi illud in quo recipitur et a quo participatur differat a bea sicut recipiens a recepto et sicut participans a participato et sicut existens in alio differt ab eo in quo existit; sed illud in quo natura existit est eius suppositum nec potest recipi nisi in supposito; ergo et cetera.
6. Item, omnis forma differt ab eo cuius est forma, sicut causa a causato aut sicut pars a toto, et omne causatum addit aliquid ad suam causam et totum ad partem; sed natura est forma sui suppositi, illud enim est forma alicuius per quod ipsum est en set per quod reponitur in specie seu genere; sed suppositum est ens per suam naturam et per illam reponitur in specie; ergo et cetera.
7. Item, omne dependens differt ab eo in quo figitur et terminatur sua dependentia; sed omnis natura creata est natura dependens figiturque et terminatur eius dependentia in supposito; ergo et cetera.
8. Item, omnis habitudo realis exigit realiter extrema diversa aut simpliciter aut secundum quid; sed esse in dicit quandam habitudinem; ergo omne quod realiter est in se habet habitudinem essendi in realem; ergo oportebit dare in omni realiter existente in se duo extrema, saltem secundum quid diversa; sed respectu huius habitudinis non possunt dari nisi natura et suppositum; ergo ipsa saltem sunt secundum quid inter se diversa; sed hoc non potest esse, si unum non addit ad alterum aliquid realiter differens; ergo et cetera.
9. Item, illud secundum quod aliquid potest subici et subsistere accidentibus differt realiter ab eo secundum quod non potest subsistere seu illud quod potest subici eis differt ab eo quod non potest eis subici; sed natura non potest subici nec subsistere accidentibus, suppositum autem potest, nec aliquid subicitur eis per rationem naturae sed per rationem suppositi; si enim natura subiceretur et subsisteret eis, ita bene diceretur humanitas alba, calida et tricubita, sicut homo dicitur albus et tricubitus et consimilia.
10. Item, omne contentum differt aliquo modo a suo continente; sed natura continetur a suo supposito: alias enim non bene diceretur quod haec natura est huius vel huius suppositi, cum in proposito non videatur significari alia habitudo per hoc “esse huius” nisi contenti ad continens aut aliqua alia aequivalens.

Contra: 1. Non potest aliquid addere accidentale nec essentiale; ergo nihil. Probativo antecedentis: si enim addit aliquid essentiale, aut formam aut materiam; neutrum autem horum potest ad edere, quia utrumque est pars natiurae compositae. Praeterea, natura dicit totam essentiam suppositi, cum natura et essentia sint idem; sed extra essentiam rei non potest esse aliquod essentiale, cum omne essentiale sit aliquod de principiis constitutivis essentiae. Praeterea, omne essentiale additum alii essentiali constituit tertiam naturam; si ergo suppositum addit aliquid essentiale ad suam naturam: ergo ex illo et natura constitueretur quaedam tertia natura, et sic in infinitum. Praeterea, unum essentiale sine aliis non potest dicere totum ens; sed suppositum dicit ipsum totum ens; ergo non dicit aliquod essentiale additum naturae, cum natura dicat saltem magnam partem essentialium rei. – Non etiam potest addere aliquid accidentale, quoniam omne accidens subsistit in alio et non alia in ipso; si ergo adderet aliquid accidentale, ipsum non esset suppositum naturae suae nec quorum accidentium, sed potius natura esset suppositum eius. Praeterea, nullus sane intelligens dicet quod ens sit sibi ipsi accidentale; sed suppsotum dicit ipsum ens et ratio suppositi dicit rationem totius et entis; ergo impossibile est quod sit accidentale ispi enti; sed omne accidens est accidens alicuius enti set alicuius suppositi; ergo si diceret accidens, oporteret quod esse accidens alicuius alterius enti set alicuius alterius suppositi. Praeterea, per se esse est differentia substantiae; sed hanc solam addit suppositum ad naturam; ergo et cetera. Praeterea, nihil directe et per se includitur in generibus et speciebus substantiae quod sit accidentale aut sub praedicamentis accidentium; sed ratio suppositi includitur directe et per se in generibus et speciebus substantiae, omnia enim oportet quod dicano rationem per se entis, sicut utrique dicunt substantia et animal et homo. Si etiam non includerent rationemsuppositi, tunc naturae substantiarum essent genera et species substantiae, et tunc humanitas esset species hominis et animalitas genus eius; non enim potest inveniri quid aliud addat homo ad humanitatem aut animal ad animalitatem nisi rationem suppositi; et ideo si in se rationem suppositi non includunt, tunc secundum rem et rationem omnino idem erunt homo et humanitas. Et consimilia.
2. Item ad principale: Omne quod non est in alio a se, in quantum tale, est existens in se; sed natura completa substantiae seu suppositi cuiuscunque, in quantum talis, non est in alioa se; ergo, in quantum talis, erit existens in se et ita, in quantum talis, erit suppositum. Probativo minoris: omne enim quod est in alio a se est vere receptum in ipso et in aliqua eius potentia passiva; si ergo natura completa substantiae esset in alio a se, tunc illud in quo esset haberet quandam potentiam passivam in se, aliam a tota natura et partibus eius, et per consequens aliam materiam ab illa materia quae est pars naturae; hoc autem est impossibile. Illud etiam in quo esset sut esset ens completum et actuale absque natura recepta aut non. Si sic, ergo haberet aliam naturam et essentiam praeter illa; quod est contra positum. Si non, tunc illud esset tantum ens in potentia, informatum et factum in actu a tota natura, et ita tota natura heberet se ad illud sicut forma ad suam materiam et nonsicut natura ad suum suppositum.

Respondeo

Ad quaestionem istam dixerunt quidam quod suppositum addit ad naturam suam etiam individualiter acceptam seu individualem aliquid realiter differens ab ipsa; quid autem esset illud additum et qua ex causa oportet ipsum realiter differre ab ea diversimode senserunt. Quidam enim dixerunt quod addit quondam modum existendi; addit enim ad esse hunc modum qui est per se. Idcirco autem illud quod addit dixerunt realiter differre a natura: quia omne quod habet aliam rationem realem ab aliquo dixerunt in creatis realiter differre ab illo; modus autem iste qui additur dicit aliquam rationem realem aliam a ratione ispius naturae. Secunda causa fuit: quia esse secundum eos addit aliquid realiter differens ad naturam; esse autem cum speciali modo essendi qui est esse per se cadit in ratione suppositi; et hoc est quod secundum eos addit suppositum ad naturam suam. – Alii vero aliter senserunt, dixerunt enim quod suppositum non praescindit a se accidentia nec susceptibilitatem eorum, natura vero praescindit a suo intellectu tam accidentia quam susceptibilitatem eorum; suppositum enim continet in se tam naturam quam accidentia, quod non posset, si in suo intellectu includeretur praecisio seu exclusio eorum; natura vero, in quantum talis, nec est nec esse potest subiectum accidentium, non enim est informabilis ab accidentibus. Et ideo dixerunt quod suppositum se habebat ad naturam sicut totam ad partem, huiusque simile donant in genere et natura generis. Dicunt enim quod corpus, quando sumitur ut pars, non est genus hominis vel animalis, sed quando sumitur ut totum; tunc autem secundum eos assumitur ut totum, quando non praescindit a se intellectum differentiarum sequentium, sed potius comprehendit eas in generali et indistinte et in potentia; ut pars vero sumitur, quando praescindit a se intellectum differentiarum sequentium, et tunc non dicit nisi naturam generis a qua et secundum quam sumptum est ipsum genus.
Alii vero istis contrarium senserunt, dixerunt quod suppositum nihil addit tale quod realiter differat a natura completa seu totali ipsius suppositi; in modo tamen ponendi etiam isti diversificati sunt. Quidam enim istud posuerunt, quia dixerunt quod non addit nisi quandam rationem negativam seu privatam, scilicet negationem existendi in alio; voluerunt enim quod per se esse seu per se existere nihil positivum addat ad ipsum esse seu ad existere absolute et sine alio acceptum. – Alii autem dixerunt quod licet dicat aliquid positivum, illud tamen non dicit aliam rema b ipsa natura, sed solum aliam rationem eiusdem naturae.
Utrique autem istorum moti sunt ad dicendum quod nihil diversum adderet propter rationes factas ad oppositum et ultra hoc moti sunt ex dictis opinionum contrariorum. – Ratio enim primae opinionis non fuit ei svisa sufficiens nec universaliter vera, quod scilicet diversitas rationum in re contentarum seu rationum realium concluderet necessario et semper diversitatem realem in creatis. – Item, quia si propter hoc differt suppositum a natura, quoniam esse et per se esse cadunt in ratione suppositi et hoc est illud quod per suppositum additur ad naturam et non aliud: tunc in divinis non possent esse plura supposta, quoniam actus essendi et per se existendi includitur in perfecta actualitate essentiae divinae; dicunt enim quandam perfectionem nobilem actualitatis eius. – Item, quia si nihil aliud addit, tunc non addit rationem suppositi; ipsum enim esse vel per se esse non erit ipsum suppositum, maxime si est accidens; immo potius oportebit quod sit in aliquo alio a se, non solum sicut in supposito, sed etiam sicut in subiecto; et potissime hoc erit verum, si est actus ab aliquo exiens, omnis enim actus exit a supposito et est actus alicuius suppositi. – Nec poterit dici quod ipsa natura per actum per se essendi facta per se existens sit ipsum suppositum, quia tunc ad minus ipsum suppositum praedicaretur in recto de ipsa natura et praedicaretur de ea adiective et denominative; sicut enim per albedinem homo dicitur albus, sic per actum per se existendi ipsa diceretur per se existens seu suppositum; praedicatio autem adiectiva et denominativa est contrariisima supposito et rationi suppositi. – Non etiam secundum istos poterit dici quod ex natura et per se esse constituatur unum tertium, quod tertium non sit tertia natura, sed solum sit suppositum eorum;quia cum suppositum sit radix et fundamentum omnium eorum quae in ipso sunt, oporteret quod ipsum, in quantum tertium, esset aliquid tale quod in eo posset figi et firmari tam natura quam ipsum esse et quam ipsa accidentia; quod non videtur posse fieri, si non dicit aliquam solidam essentiam praeter essentiae eorum. Si etiam ex eis constituitur, tunc ipsum esse erit pars eius essentialis, quod est contra ipsos aut contra multos ipsorum; tunc etiam accidentale cum essentiali constitueret substantiam; prima enim substantia, in quantum prima, quae idem est quod suppositum, est in praedicamento substantiae solum.
Dictum vero secundae opinionis multo minus placuit eis, quia si suppositum dicit susceptibilitatem accidentium et non natura: tunc oportet quod addat aliquam potentiam susceptivam accidentium et sic per consequens materiam seu aliquid quodcunque in quo dundetur huiousmodi potentia. Si etiam suppositum se habet ad naturam sicut totum ad partem: tunc oportebit quod habeat aliam partem praeter ipsam naturam ex qua cum ipsa natura constituatur; nullum enim totum constituitur ex sola una parte, quia nec tunc esset maius illa, immo ipsa esset ipsum totum. – Non potest autem dici quod alia pars sint ipsa accidentia; quia tunc ex accidentibus constitueretur substantia, et quia tunc substantialia cum accidentalibus vere constituerent aliquid vere unum, quod est contra Philosophum, VII Metaphysicae ; tunc enim non fundarentur in ipso supposito, sicut accidentia in suo subiecto, sed potius sicut partes in suo toto. Et hoc idem sequeretur, si verum esset quod suppositum comprehenderet in se accidentia, sicut suo modo genus differentias; et tunc ita deberent dici natura eius sicut et ipsa natura substantialis aut potius nec natura substantialis nec ipsa deberent dici natura eius, sed solum partes constitutivae naturae eius. Si etiam verum est quod suppositum sit informabile ab accidentibus, non autem natura eius, sicut praedicta positio dicit: tunc suppositum addit ad naturam aliquod ens informabile quod informatur ab accidentibus.
Ultimi autem moti sunt ad dicendum quod non adderet solam privatione, quia cum per se esse sit nobilior et actualior modus essendi quam esse in alio, oportet quod sit magis positivus. Cum etiam ablata ratione suppositi auferatur eatio enti set ratio totius et ista dicant quid vere positivum: oportet quod ratio suppositi addat quid vere positivum. Si etiam non diceret nisi privationem nec adderet ad naturam nisi rationem negativam: ergo in divinis non diceret suppositum nisi rationem negativam solum nec adderet aliquam rationem positivam ad essentiam; et sic ita parum esset purificabile in divinis sicut et essentia, nec plurificatio eius esset ibi plurificatio alicuius positivi, sed solum quarundam negationum. – Dixerunt igitur isti quod supra naturam individualem addit rationem per se entis, ita qauod nec per se ens dicit totam rationem suppositi, sed per se ens cum individuatione acceptum. Ratio autem quam addit per se ens ad naturam non est ratio formalis aut essentialis; non enim dicit id quod dicit per modum formae aut essentiae, sed potius per modum entis; unde se habet ad rationem naturae sicut suo modo se habet ratio concreti ad rationem abstracti. Unde non dicit rationem disparatam a ratione naturae, sed dicit ipsam naturam non solum per modum naturae, sed etiam per modum entis; unde ens secundum eos est idem quod essentia sumpta per modum entis.
Hae igitur sunt opiniones quas legere vela udire potui et forte sunt aliquae aliae quas nec audivi nec legi. Quae autem istarum sit verior sapientium iudicio derelinquo.

Solutio Obiectorum

Ad argumenta tamen utriusque partis, prout potero, respondebo.
Ad primum igitur primae partis dicendum quod ratio suppositi non fundatur in natura qualicunque, sed solum in natura quae est sufficienter et actualiter actualis ad subsistendum; complementum autem huius actualitatis potest multis naturis creatis advenire et deperire; sed in eius adventu non additur sola ratio suppositi, sed additur vera actualitas quae est aliquid opsius naturae. Et eodem modo, quando tollitur, non tollitur sola ratio suppositi, sed etiam complementum actualitatis ipsius naturae qua erat actualis ad existendum et hoc actualiter. – Si autem dicatur quod tunc illud complementum actualitatis esset accidens et sic per consequens ratio suppositi: dicendum quod non omne quod advenit et deperit alicui ipso manente est accidens seu accidentale illi cui advenit; quia sic multae formae substantiales essent accidentales suae materiae et multae differentiae suis generibus et esistere in alio, sicut existunt partes in suo toto, esset accidentale multis partibus substantialibus,cum illud esse in seu illa unio possit eis advenire et deperire. Non est igitur verum simpliciter, sed solum quando illud cui advenit manet aeque substantialiter completum in illius adventu et in illius recessu; illud enim solum vocamus accidens quod non facit ad substantiae complementum rei. Hoc igitur complementum actualitatis est complementum naturae substantiale, quoniam per ipsum completur in esse substantiali et per ipsum assumit rationem entis et totalis substantiae.
Ad secundum dicendum quod non nego quin existere in se addat aliquid ad naturam cuius est, non tamen addit aliquid ad naturam completam et actualem ad per se existendum; quia nec existere in alio addit aliquid ad naturam, prout est sufficienter impendes alteri ut supposito; illud enim esse in est aliquid ei substantiale.
Ad tertium dicendum quod naturam aliquando accipimus pro illa essentia quae est communis ad existere in se et ad existere in alio, ita quod, in quantum talis, non dicit quid existens in se vel in alio, sed solum quid possibile existere in se vel in alio, ita quod per actualem impendentiam et unionem ad aliud efficitur actualiter existens in alio et per adventum absolute actualitatis efficitur existens in se; natura igitur sic sumpta non potest praedicari de supposito. Prout autem natura sumitur cum complemento illius actualitatis quo esistente necessario existit ratio suppositi, sic quantum est de vi realis identitatis, potest praedicari de supposito et e contrario; et sic praedicatur suppositum de natura divina quae non potest non habere huiusmodi complementum. Sed quantum est de diversitate rationis, non proprie praedicatur unum de altero; ratio enim naturae, in quantum talis, non est ratio suppositi nec e contrario. Licet igitur id ipsum quod est natura sit suppositum: non tamen, in quantum est natura, est suppositum, subendo reduplicationem ratione diversitatis rationum et non ratione identitatis realis. – Si quis tamen instaret contra tres praemissas responsiones trium praedictorum argumentorum dicendo quod quando per agens violentum pars aquae vel cuiuscunque totius omogenei praescindintur a toto in quo prius erat, tunc oportet secundum praedicta quod a praedicto agente violento aggeneretur eidem parti aliquod complementum actualitatis essendi per quod fiat quoddam suppositum seu quoddam per se ens; et tunc cum hoc sequetur quod illud complementum educat de potentia materiali illius partis ac per consequens quod sit naturale agenset quod eius actio per quam hoc adducet sit naturalis et non violenta; sequetur etiam quod in morte hominis naturali vel violenta corpus eius acquirat quoddam complementum essendi; et tunc tam de ipso quam de praedictis partibus sequetur quod nobilius esse et plus de actualitate habeat extra sua tota quam quando erat eis unita; et hoc ipsum sequeretur de natura Christi humana; sequeretur etiam tam de natura Christi humana quam de aliis praedictis quod non haberent in se unde possent per se subsistere, si separarentur a suo priori toto vel supposito; et tunc videretur quod perfecta forma substantialis cum perfecta materia non sufficierent ad complendum substantiam et rationem substantiae; si quis igitur ex hoc dicere vellet quod praedicta nullo alio indigent ad per se essendum nisi solum quod auferatur eis illa inclinatio et unio qua suis tptis et eorum partibus sunt unita et inclinata seu illud esse in per quod in suo toto existunt quod idem est: non clare mihi occurrit ratio bona. Nihilominus tamen adhuc non oportet quod suppositum seu ratio suppositi nihil diceret positivum, sed solam negationem huiusmodi esse in; quia semper in sua ratione includeret totam naturam, ut est sufficienter actualis ad per se existere, et ultra hoc huiusmodi negationem; et primum diceret directe, hanc autem negationem non diceret nisi oblique et quasi per modum differentiae. Posset etiam fortassis dici quod licet generaliter loquendo per se esse sit nobilius quam esse in: tamen tale esse in quale habent illa in suis totis est nobilius quam illud per se esse quod habent extra sua tota.
Ad quartum dicendum quod natura primo modo accepta se habet ad suum suppositum sicut pars ad totum; addit enim tunc suppositum ad naturam sic acceptam complementum actualitatis et independentis. Sed natura secundo modo accepta non se habet secundum rem ad suum suppositum sicut pars ad totum, sed solum secundum modum intelligendi. Suppositum enim dicit id quod dicit per modum totius et entis, natura vero secundo modo accepta dicit id ipsum non per modum entis, sed per modum essentiae; ratio autem entis se habet ad rationem essentiae, etiam completae, per quandam additionem, non quod addat aliam essentiam, sed solum rationem realem. Et ideo intellectus accipit eam respectu eius quasi per modum partis fundamentumque suae veritatis habet in diversitate rationum realium et in diverso modo earum. Quia autem modus et proprietas praedicationum sequitur modum intelligendi et rationum realium, licet veritas praedicationum sequatur potius veram entitatem rei: ideo etsi vera sit praedicatio suppositi de natura et e contrario, non tamen est omnino propria.
Ad quintum dicendum quod prima non est vera, nisi ei aliquid addatur sic dicendo: omnis natura non partecipata nec participans nec ex participante et participato composita habet rationem naturae divinae; alias enim materia prima et omne primum participans et omne suppositum esset Deus, cum talia non possint ab aliis participari nec in aliis recipi. Naturae igitur creatae non sunt Deus, quia aut sunt participatae aut participantes aut compositae ex participante et participato. – Alia etiam pars propositionis sic debet compleri: omne in se et per se absolute existens et ita per se quod non per parte set ita absolute quod nullam habet impedentiam in se nec in aliquo sui habet rationem divinae naturae; sine istis autem additionibus praedicta propositio non est vera. Sic autem non est verificabilis in natura creata, quamvis sit idem quod suum suppositum quod adhuc habet partes ex quibus existit, quae partes non sunt in se, sed in suo toto existentes.
Ad sextum dicendum quod natura non potest dici forma sui suppositi, subendo naturam pro totali essentia sui suppositi, sicut in questione ista communiter sumitur. Licet enim forma et materia dicantur esse natura in II PHYsicorum , communiter tamen in proposito accipitur nomine naturae tota essentia et quidditas suppositi. Nec forma etiam partialis dicitur esse forma sui suppositi, quasi informet ipsum sicut materiam suam, sed solum quia est eius pars formalis; sic enim et materia dicitur materia sui suppositi, non quasi recipiat ipsum in se, sed quia est pars eius materialis. Natura autem, prout stat pro tota essentia, multo minus potest se habere ad suum suppositum sicut forma ad informabile seu ad materiam; quia tunc omnes partes essentiae seu naturae oportet esse formales; nec tunc suppositum esset aliud quam materia suae naturae; et tunc ex natura et supposito fieret tertia natura, sicut fit ex materia et forma. Forma igitur hic sumitur aequivoce seu analogice, quia enim materia habet rationem sustinentis respectu suae formae et forma rationem actus respectu suae materiae, suppositum autem in eo quod dicit rationem totius et entis dicat secundum modum intelligendi rationem sustinentis respectu aliarum sententiarum quae in se et in sua essentia firmantur, natura vero dicat rationem quidditatis et entitatis sui suppositi: inde est quod intellectus attribuit naturae totali nomen formae. Et ex hoc exivit divisio illa quo dalia est forma partis, alia est forma totius, licet quidam dixerint aliter, formam totius vocantes universalia quae realiter, in quantum talia, ponebant in individuis, sicut in praecedentibus est tactum. Illud igitur quod ad probationem minoris assumitur non est simpliciter verum; aliter enim est ens materia per formam, aliter suppositum per suam naturam; ibi enim est per receptionem entitatis formalis, hic autem per veram identitatem ad totalem suam entitatem.
Ad septimum dicendum quod omnis natura creata est dependens a creatore et secundum hoc oportet quod figatur et stabiliatur a Deo; sed non omnis natura creata est dependens ab alio sicut a suo supposito; alias nihil esset dare in creatis per se existens; quicquid enim daretur, eadem ratione esset dependens et non per se existens qua ratione hoc poneretur de omni natura creata. – Si autem dicatur quod ad minus oportebit quod suppositum dicat aliquid realiter differens ab omnibus partibus suis, utpote a materia et a forma, quia oportet dare aliquid fixum in quo tanquam in suo supposito partes omnes firmentur: dicendum quod non oportet quod dicat aliquid realiter differens ab omnibus partibus simul sumptis, sed solum a qualibet per se sumpta; quaelibet enim pars, saltem de principalibus, habet aliquid firmitatis per quod potest firmare aliam et quaelibet habet aliquid dependentiae secundum quam firmatur in altera parte, ut verbi gratia materia secundum potestatem receptivam habet figere impendentiam formae, forma vero secundum actualitatem unitivam habet figere fluxibilitatem materiae. Pro tanto igitur quaelibet firmatur in supposito, quia firmatur in aliqua parte suppositi et quia constituendo unum suppositum firmum in se et fixum firmitatem suppositi quod constituum obtinent; non autem firmantur partes in ipso supposito, quasi in ipso sicut in quodam recipiente plantentur, cum suppositum non dicat rationem recipientis vel subiecti respectu suarum partium, sed solum respectu quorum accidentium.
Ad octavum dicendum quod esse in quo natura subsistens dicitur esse in se non dicit habitudinem realem, sed solum secundum modum intelligendi; quoniam ne cibi sumitur realiter esse in, cum omne esse in importet realem inhaerentiam aut impendentiam aut saltem unitivam assistentiam. Unde per esse in proposito non significatur aliud quam absoluta actualitas existendi nulli alteri a se impendens; alias eadem rationem oportet quod suppositum differet realiter a se ipso, quia multo magis dicitur hoc de supposito quod sit in se ipso; nec enim natura dicitur esse in se ipsa, nisi in quantum dicitur habere rationem suppositi.
Ad nonum dicendum quod suppositum non subicitur proprie et epr se accidentibus nisi per materiam seu per aliquid quodcunque quod est in eo potenziale et passivum; firmantur tamen in materia et in suo esse non solum per materiam eius, sed etiam per formam firmantem eorum materiam et ipsa aliquo modo originantem et causantem, cum materia et forma sint partes naturae sicut et suppositi; natura etiam talis suppositi subicietur et subsistet accidentibus. Non tamen bene dicetur quod humanitas sit alba aut calida aut tricubita; quia cum intellectus accipit naturas per modum quidditatis abstrahendo ab eis rationem suppositi: tunc quicquid eis attribuitur intelligitur eis attribui sicut quidditati et non sicut supposito aut subiecto; partes autem quidditatis possunt solum attribui quidditati ut quidditati et non aliquod accidens immo nec aliqua alia ratio realis, quamvis esset essentialis et realiter eadem. Non igitur causatur haec ex diversitate reali, sed potius a diverso modo intelligendi et ex veritate diversarum rationum realium. Alias secundum rem ita est verum quod natura huius corporis est extensa sicut quod corpus est extensum; quamvis in humanitate et animalitate hoc non possit plene dici ratione omnium partium, sed solum ratione alterius partis, quoniam anima quae est altera pars earum non est calida vel tricubita seu extensa.
Ad decimum dicendum quod licet suppositum realiter non contineat suam naturam, pro eo tamen quod dicit id quod dicit per modum entis et totius, natura autem per modum essentiae et quasi per modum partis formalis; inde est quod bene dicitur quod haec natura est huius suppositi; secundum enim modum intelligendi le “huius” dicit ibi habitudinem quasi continenti set quasi totius.

Ad primum autem alterius partis dicendum quod secundum illos qui ponunt quod esse et per se esse sint substantialia, consequentia tamne ipsam essentiam seu naturam suppositum addit ad naturam aliquid essentiale; secundum illos vero qui ponunt ea esse accidentia addit aliquid accidentale.
Ad primam igitur probationem primae partis antecedentis dicendum quod quamvis suppositum no addat ad naturam formam aut materiam, addit tamen actum essendi et modum essendi qui est per se esse. – Ad secundam vero dicendum quod extra essentiam rei potest aliquid esse dupliciter: aut quia degenerat in aliud genus, ut dicatur esse extra essentiam, quod est, extra suum genus seu extra suam speciem; alio modo potest dici esse extra suam essentiam, quia est extra constitutionem essentiae, ita quod non est de principiis intrinsecis intrantibus constitutionem essentiae. Et hoc modo a multis negatur minor propositio qua dicitur quod extra essentiam rei non potest esse aliquod essentiale et quod omne essentiale sit aliquod de principiis constitutivis essentiae; et hoc modo suppositum addet esse et modum essendi. – Ad tertiam patet per hoc idem, quia secundum praedictos prima propositio non erit vera nisi de essentiali quod intrat constitutionem essentiae, quamvis nec de omni tali simpliciter sit verum; gradus enim albedinis secundum quem album sit magis album non constituit cum priori naturam tertiam, ad minus ita quod sit alterius speciei, nec inclinatio quae datur multis naturis, quando amittunt esse per se et incipiunt existere in alio supposito, quamvis sit eis substantialis, tamen non constituit cum eis proprie tertiam naturam nec facit eam esse alterius speciei, sed solum faci team esse alterius entis seu suppositi. Quando enim essentiale quod additur est eiusdem speciei, tunc nunquam mutat speciem, aut quando est tale quod circuit omnes differentias specifica set omnes naturas generum et specierum praedicamenti sui, impossibile est quod tale essentiale sit aliqua differentia specifica contrahens ad determinatam speciem. Tale autem est in substantiis esse in alio et esse per se; respiciunt enim omnem essentiam substantiae creatae et in quantum talem. Hoc autem amplius tangetur in quaestione de humanitate Christi. – Ad quartam dicendum quod suppositum non dicit tantummodo illud quod addit ad naturam, sed utrumque simul.
Ad primam autem probationem secundae partis praedicti antecedentis dicendum sustinendo illos qui ponunt quod suppositum addat ad naturam aliquid accidentale: illud enim accidentale quod addet non erit ipsum suppositum,sed potius illud quod constituetur ex eis. – Ad secundam dicendum quod sicut album dicit aliquod accidens et tamen nihil dicit sibi accidentale: ita poterit dici de supposito et de ipso particulari ente. – Ad tertiam dicendum quod secundum illos qui ponunt quod per se esse sit accidens per se esse non erit differentia substantiae, nisi prout per hunc actum significare intendimus aptitudinem et potestatem per se essendi et non ipsum actuale existere; quamvis et possit dici quod suppositum non addit ad naturam communiter acceptam solum pwer se esse, immo ad ipsam addit ultra hoc singularitatem, sed ad naturam individualiter acceptam non addit nisi rationem per se essndi. – Ad quartam dicendum quod uno modo potest dici quod per se esse non includitur in generibus et speciebus substantiae directe et per se, prout dicit actualem existentiam et actualem modum essendi, sed solum prout dicit aptitudinem et potestatem per se essendi. Alio modo potest dici quod per se ens potest accipi dupliciter: aut scilicet generaliter aut determinate. Determinate autem accipi voco, quando in quantum tale potest actualiter per se esse; et hoc modo sola supposta seu primae substantiae habent rationem per se entis, secundae enim substantiae, in quantum tales, non possunt per se esse, ut scilicet existant per se in sua universalitate absque aliquo individuo; quia tunc veraciterm in quantum talia, essent quaedam supposta et primaesubstantiae; et pro tanto ab Aristotele peimae substantiae dicuntur magis esse substantiar, quia magis primo et per se subsistunt et existunt. Generaliter autem accipi voco, quando generaliter per hoc intendimus significare ipsas substantias per modum enti set totius non cointelligendo ibi hoc vel illud seu aliquam individuationem; sicut suo modo facimus, quando dicimus quod non solum tres personar sunt una essentia et divinitas, sed etiam unum en set unus Deus. Et hoc modo sumimus per se ens quasi neutrsliter, alio modo non solum neutraliter, sed etiam quasi mascoline; per masculinum enim significatur quis seu aliquis seu hic ve lille. Primus autem modus accipitur secundum rem in praedicamento substantiae et ideo naturae ibi in abstracto acceptae non habent rationem generis aut speciei; unde non vere dicitur “humanitas est animalitas”, ad minus secundum communem opinionem. In praedicamentis autem accidentium accipitur secundum modum intelligendi; unde quando dicitur quod albedo est color, color non stat ibi tantum pro ipsa quidditate coloris, sed pro ente quod secundum modum intelligendi habet talem quidditatem; alias enim non posset dicere totum respectu albedini set aliarum specierum suarum, sicut debet dicere genus respectu specierum suarum.
Ad secundum principale dicendumquod illud quod non est actu existens multo minus est actu existens in se; si ergo natura, in quantum talis, non est actu existens secundum illos qui volunt quod actus essendi per quem existit non sit omnino idem quod ipsa: tunc ipsa, in quantum talis, non erit existens in se, sed solum in quantum sumitur cum actu et per modo per se essendi.

Quoniam autem quidam aliquando importune quaerunt quae praedictarum positionum versimilior videatur, dico secure quod suppositum, in quantum tale, non potest proprie et realiter esse in genere accidentis, cum directa ratio eius sit ratio primae substantiae seu primi et totius subsistentis in quo omnia accidentia subsistunt sive potius insistunt. Puto autem in theologicis tutius esse uti utraque illarum duarum, quarum una dicit quod ad naturam nihil addit realiter diversum, altera vero quod immo, et monstrare quomodo utraque istarum veritati nostrae fidei non obest, sed potius famulatur.
Alias tamen quibusdam, inter quo set mihi, verisimilius esse videtur quod nihil addat realiter diversum. Cuius prima ratio est: quia amota a tali natura omni impedentia et insistentia ad suppositum alterius naturae nulloque alio suae essentiae addito, constat quod talis natura adhuc erit actu et constat quod non in alio, sed solum in se ipsa. – Secunda ratio est: quia quicquid sit illud quod adderet, posito quod a Deo auferetur nullo alio addito, constat quo dilla essentia adhuc erit, et utrique n on in altero, cum nullum esse in sit sibi adiectum. – Tertia est: quia prima ratio subsistendi seu subsistentis est in materia, omnia enim fundantur in ipsa sicut in primo recipiente; ad subsistendum autem et ad recipiendum non eget alio praeter se ipsam, et, si eget, hoc non est nisi formalis dispositivo priorum formarum respectu posteriorum. – Quarta est: quia cum dico “esse per se” vel “esse in se ipso”, hoc quod dico “in se” vel “per se” nihil addit ad esse cui adiungitur nisi solum “ad ipsum”, sicut ex ipsa ratione pronominis patet, quod est relativum reciprocae identiatis. – Quinta est: quia illud quod addet suppositum ad naturam oportet quod sit receptum et sustentatum in materia seu in passiva potentia ipsius naturae et per consequens quod ipsa natura sit quodam modo suppositum illius additi. – Sexta est: quia illud additum non erit aliqua forma seu formalis differentia nova, quia tunc novam et differentem speciem faceret. Non etiam erit novus gradus alicuius formae prioris, tum quia tunc formas illas intenderet seu intensive augeret, tum quia gradus formae posterior non alia ratione spectat ad per se existere quam gradus priores. Non etiam est reflexio sui super se seu inhaesio vel impedentia sui ad se, tum quia talis reflexio esset habitus vel operatio vel aliqua essentia intermedia inter rem et inter rem eandem, tum quia res non unitur sibi ipsi ad constituendum aliquod tertium compositum ex se ipsa et se ipsa tanquam ex duobus extremis, tum quia illud super quod terminabitur reflexio illa erit ipsum suppositum.
Forte dicetur quod illud quod addit est absolutus modus existendi; qui modus dicit aliquid magis positivum quam faciat modus essendi respectivus qui dicitur esse in alio. – Sed contra hoc arguitur quod huiusmodi absolutio nihil reale addit ad essentiam naturae cuius est, sed solum dicit ipsam nihil ad aliud suppositum impendentem nec per modum talis impendentiae ad aliud relatam. Praeterea, si dicit aliud, tunc illud solum habebit rationem per se existentiae et absoluti esse, et tunc totum essentiale esse ipsius naturae quod est omnino id ipsum quod ipsa erit omnino alienum a per se esse sive a per – se – existentia sua et suae naturae. Praeterea, cum illud additum inhaereat et impendeat naturae cui additur et partibus eius: quomodo illud est absolutius quam ipsa natura vel eius esse, quod non dicit aliud quam actualitatem suae essentiae concretive sumptam?
Quod autem supra obicitur quod absolutus modus essendi dicit quid non minus positivum quam modus essendi alteri relative impendens: dicendum quod licet dicat quid non minus positivum, non propter hoc sequitur quod illudquod ponit sit realiter aliud ab ipsa natura; sicut et personale existere Dei, quamvis sit maius positivum quam quodcunque esse creatum, non propter hoc sequitur quod dicat aliud realiter, differens ab essentia sua.
Si vero iterum instetur quod si suppositum nihil reale addit ad naturam suam, tunc quamdiu illa natura erit actu, semper necessario erit suppositum in se ipsa per se existens, ex quo sequeretur quod humanitatis Christi esset quaedam persona creata: dicendum quod hoc quidem sequeretur, si suppositum ultra positivam rationem naturae realiter in se non includeret negationem et praecisionem omnis modi essendi in alio ut in supposito; haec autem negatio seu ratio negativa tollitur per solam additionem talis modi esse in, factam ad naturam.